مورد عجیب بازار/ دلار ارزان شد، اجناس نه!

با شروع دور اول مذاکرات در عمان و ادامه آن در ایتالیا، که با حضور مقامات ایرانی، آمریکایی، عمانی و ایتالیایی همراه بوده، نرخ ارز به‌ویژه دلار در بازار آزاد با کاهش محسوسی مواجه شده است.

به گزارش تریبون اقتصاد، طی این مدت، حدود بیست هزار تومان از نرخ ارز کاسته شده و برخی کارشناسان حتی پیش‌بینی می‌کنند که این روند کاهشی ادامه‌دار باشد. این در حالی‌ست که بازار به‌طور سنتی و روانی، همواره واکنش تندی نسبت به اخبار سیاسی و به‌ویژه اخبار مربوط به روابط ایران و آمریکا نشان می‌داده و با کمترین افزایش قیمت ارز، قیمت اقلام اساسی و غیراساسی به شدت افزایشی می‌شد، اما نکته اصلی و مورد سؤال این است که چرا با وجود کاهش قابل توجه نرخ ارز، این روزها تغییری در قیمت کالاها و اقلام بازار مشاهده نمی‌شود؟

محمد کسائیان کارشناس اقتصادی در این باره گفت: تاکنون همواره شاهد این بوده‌ایم که هرگونه افزایش در نرخ ارز، حتی در بازه‌های کوتاه و نوسانات موقت، با افزایش لحظه‌ای قیمت‌ها در بازار همراه می‌شد و قیمت کالاهای اساسی و غیراساسی، خدمات، مصالح ساختمانی، لوازم الکترونیکی، مواد غذایی و حتی برخی خدمات درمانی و آموزشی، به‌شدت تحت تأثیر نرخ ارز بودند، در نتیجه توقع این بود که در نتیجه کاهش نرخ ارز نیز باید، طبق همان منطق بازار، شاهد کاهش قیمت‌ها باشیم، اما در واقعیت چنین اتفاقی نیفتاده و حتی در مواردی شاهد تثبیت یا ادامه روند افزایشی قیمت‌ها هستیم.

چسبندگی قیمت‌ها

او درباره دلیل این امر گفت: یکی از دلایل اصلی این پدیده را می‌توان در ساختار تورمی و روانی بازار ایران جست‌وجو کرد. بازار ایران به‌طور سنتی از چسبندگی قیمتی، بالایی برخوردار است؛ به این معنا که وقتی قیمت‌ها بالا می‌روند، به‌سختی کاهش می‌یابند. این چسبندگی دلایل مختلفی دارد؛ که از جمله آن می‌توان به بی‌اعتمادی به ثبات سیاست‌های اقتصادی، تجربه تاریخی مردم و فعالان اقتصادی نسبت به بازگشت مجدد تورم، و همچنین هزینه‌های جایگزینی کالا و... اشاره کرد.

کسائیان اضافه کرد: عامل دیگر، نااطمینانی نسبت به تداوم روند کاهشی ارز است. بسیاری از تولیدکنندگان و فروشندگان، به کاهش نرخ ارز به چشم یک اتفاق موقت نگاه می‌کنند و نگرانند که با کوچک‌ترین تنش یا ناکامی در مذاکرات، نرخ ارز دوباره به‌سرعت بالا برود. در نتیجه، ترجیح می‌دهند قیمت‌ها را کاهش ندهند تا در صورت برگشت قیمت ارز، متضرر نشوند. این ذهنیت به‌نوعی احتیاط فعال اقتصادی، تعبیر می‌شود که البته در بلندمدت باعث بی‌اعتمادی مصرف‌کننده و رکود بازار می‌شود.

این کارشناس اضافه کرد: از سوی دیگر، باید به ساختار ناکارآمد توزیع و سودجویی برخی واسطه‌ها اشاره کرد، در بسیاری از کالاها، به‌ویژه در زنجیره‌هایی مثل خودرو، موبایل، لوازم خانگی، خوراکی‌ها و پوشاک، فاصله قیمت بین تولیدکننده و مصرف‌کننده بسیار زیاد است. واسطه‌هایی که در این میان فعالیت می‌کنند، همواره به دنبال کسب سود حداکثری هستند و معمولاً در شرایطی که نرخ ارز کاهش می‌یابد، تمایلی به کاهش قیمت ندارند، چون کاهش قیمت مستقیماً سود آنها را هدف قرار می‌دهد.

او ادامه داد: مسأله دیگر، تأثیرات تورم انتظاری و ذهنیت عمومی جامعه است، از این رو ذهن جمعی مردم ایران در سال‌های اخیر با تورم بالا خو گرفته و نوعی «عادت ذهنی به گرانی»، در بین مردم و فروشندگان شکل گرفته است، از این رو فروشنده‌ای که چند بار با تغییرات ناگهانی نرخ ارز مواجه شده، حالا حتی با کاهش ۲۰ هزار تومانی دلار نیز حاضر نیست قیمت را پایین بیاورد، چون از تجربه‌های گذشته آموخته که دلار دوباره به قیمت اصلی و بالا بازمی‌گردد و این عامل روانی به‌اندازه عوامل اقتصادی نقش دارد.

منبع: آرمان ملی