تجارت جهانی به آرامش می‌رسد؟

تریبون اقتصاد_شاخص استرس زنجیره تامین جهان (GSCPI) برای ماه ژانویه به روز شد و شواهد موجود حاکی از ثبات نسبی به‌رغم کمبود تقاضای جهانی برای کالاست.

به گزارش دنیای اقتصاد، گر چه کاهش تنش‌های بین‌المللی در ماه‌های اخیر روند شاخص استرس زنجیره تامین جهانی در ژانویه ۲۰۲۵ را بیشتر از ماه پایانی سال ۲۰۲۴ به سمت پایین میل داده، اما وضعیت امروز تجارت جهانی بسیار بهتر از اواسط سال ۲۰۲۴ و نیز دوره کووید و گویای ثبات کلی اقتصاد جهان است. اما با توجه به برخورد تهاجمی ترامپ با تعرفه‌ها و رقم‌زدن نوعی منازعه بین‌المللی بر سر صادرات و واردات کالا، این شاخص احتمالا در ماه فوریه شاهد تحولات جدیدی باشد.

هنوز مشخص نیست وضعیت زنجیره‌های جهانی پس از جنگ تعرفه‌ها چه سمت و سویی بیابد، اما با توجه به پیش‌بینی اقتصاددانان، بعید نیست از رونق تجارت جهانی کاسته شود. این شاخص از ترکیب داده‌های حمل ونقل، هزینه‌های لجستیک، تاخیرات تحویل کالا و شاخص‌های تولید جهانی ساخته شده است. افزایش شاخص نشان دهنده افزایش فشار در زنجیره تامین است که می‌تواند به دلیل عواملی مثل بحران‌های ژئوپلیتیک، افزایش هزینه‌های حمل ونقل، کمبود مواد اولیه یا اختلال در زنجیره عرضه باشد.

افزایش این شاخص معمولا به افزایش تورم کالا‌ها و کاهش رشد اقتصادی منجر می‌شود. کاهش شاخص نشان دهنده بهبود شرایط زنجیره تامین است که می‌تواند به معنای کاهش هزینه‌های حمل ونقل، عادی‌شدن جریان تولید و تجارت و کاهش تورم ناشی از مشکلات عرضه باشد. با این حال، کاهش بیش از حد این شاخص هم می‌تواند نگران کننده باشد. اگر مقدار استرس به‌شدت پایین برود (مثلا به زیر صفر برسد و در آنجا باقی بماند)، می‌تواند نشانه‌ای از کاهش تقاضای جهانی، رکود اقتصادی یا کاهش فعالیت‌های تولیدی باشد که بر رشد اقتصادی تاثیر منفی می‌گذارد.

شاخص فشار زنجیره تامین جهانی (GSCPI) توسط بانک فدرال‌رزرو نیویورک برای اندازه گیری فشار‌های موجود در زنجیره تامین جهانی توسعه یافته است. این شاخص با ترکیب بیش از ۲۷متغیر از جمله هزینه‌های حمل ونقل جهانی و داده‌های نظرسنجی‌های تولید منطقه‌ای، تصویری جامع از وضعیت زنجیره تامین ارائه می‌دهد.

نکاتی درباره شاخص استرس زنجیره تامین

طبق آخرین داده‌ها، در ۳۱ دسامبر ۲۰۲۴ این شاخص منفی ۰.۲۴ برآورد شده و در اواخر ماه بعد یعنی انتهای ژوئیه ۲۰۲۵ به منفی ۰.۳۱ رسیده است. این کاهش نشان‌دهنده کاهش فشار در زنجیره تامین جهانی است. این کاهش می‌تواند نشانه‌ای از بهبود شرایط تجاری، افزایش عرضه کالا‌ها و کاهش تورم ناشی از مشکلات عرضه باشد. در خصوص کاهش فشار‌های تورمی، مدتی است هزینه‌های تولید و حمل‌ونقل رو به کاهش است که می‌تواند به تثبیت قیمت‌ها کمک کند.

از طرفی کاهش موانع زنجیره تامین می‌تواند تولید و تجارت را تسهیل کند و جامعه را به سمت رشد اقتصادی سوق دهد. این کاهش می‌تواند تاثیر مثبتی بر بازار‌های مالی نیز داشته باشد و جو اطمینان بخش‌تری برای سرمایه‌گذاران ایجاد کند. کاهش شاخص استرس زنجیره تامین جهان در دوماه اخیر نشان می‌دهد که زنجیره تامین جهانی درحال بازگشت به شرایط عادی‌تر است که می‌تواند تاثیرات مثبتی بر تورم، رشد اقتصادی و سیاست‌های پولی داشته باشد.

شاخص استرس زنجیره تامین جهان طی سال‌های اخیر دستخوش نوسانات شدیدی بوده است. اگرچه تلاش‌هایی برای کاهش فشار‌های زنجیره تامین انجام شده، اما همچنان موانعی در مسیر بازگشت به ثبات اقتصادی وجود دارد. روند‌های آتی این شاخص به‌شدت به تحولات اقتصادی، سیاسی و تجاری در سطح جهانی وابسته خواهد بود.

با توجه به روند کاهشی شاخص استرس زنجیره تامین جهان در ماه‌های اخیر، انتظار می‌رود در صورت عدم‌وقوع رویداد‌های غیرمنتظره، این روند ادامه یابد و فشار‌های زنجیره تامین جهانی به‌تدریج کاهش یابد و شاخص در محدوده مناسبی به کار خود ادامه دهد. با این حال، نظارت مستمر بر این شاخص و عوامل موثر بر آن برای درک بهتر تحولات آتی ضروری است.

دوران پیش از همه‌گیری ۲۰۱۹: شاخص استرس زنجیره تامین جهان در وضعیت نسبتا پایداری قرار داشت و عمدتا تحت‌تاثیر پویایی‌های تجاری و نوسانات فصلی بود. فشار‌های زنجیره تامین در این دوره در سطحی طبیعی باقی ماند.

تاثیر همه‌گیری ۲۰۲۰: با شیوع ویروس کرونا، شاخص استرس زنجیره تامین جهان به طور چشمگیری افزایش یافت. تعطیلی کارخانه ها، محدودیت‌های حمل ونقل و مشکلات لجستیک، زنجیره تامین را با بحران بی سابقه‌ای مواجه کرد. قرنطینه‌ها و محدودیت‌های تجاری باعث تاخیر‌های گسترده و افزایش هزینه‌های حمل ونقل شد.

چالش‌های زنجیره تامین پس از همه‌گیری ۲۰۲۲-۲۰۲۱: در این دوره، شاخص همچنان در سطح بالایی باقی ماند. عواملی مانند افزایش مداوم تقاضا، ازدحام در بنادر، کمبود نیروی کار و رشد هزینه‌های حمل ونقل فشار‌ها را حفظ کردند. بحران‌هایی مانند کمبود جهانی نیمه هادی‌ها و افزایش قیمت انرژی نیز به پیچیدگی این مشکلات افزودند.

تلاش برای عادی سازی ۲۰۲۳: با بهبود نسبی اقتصاد جهانی، برخی نشانه‌های کاهش فشار در زنجیره تامین مشاهده شد. با این حال، چالش‌ها در برخی بخش‌ها همچنان ادامه داشت؛ به ویژه در صنایعی که هنوز از پیامد‌های همه‌گیری به طور کامل بازیابی نشده بودند.

روند‌های کنونی ۲۰۲۵-۲۰۲۴: وضعیت زنجیره تامین جهانی همچنان دستخوش تغییرات متناوب است. عواملی مانند جنگ تعرفه‌ها، تنش‌های ژئوپلیتیک، فشار‌های تورمی و نوسانات تقاضا همچنان بر این شاخص تاثیر می‌گذارند. در حالی که برخی بخش‌ها به شرایط عادی بازگشته‌اند، بی ثباتی در برخی دیگر نشان می‌دهد که بازگشت به وضعیت پایدار ممکن است همچنان به زمان نیاز داشته باشد.