الفبای بازار؛ 11 اصطلاح ضروری برای تازه‌واردهای بازار طلا

تریبون اقتصاد- بازار طلا پر از اصطلاحاتی است که اگر آن‌ها را درست نشناسید، ممکن است در اولین خرید حسابی ضرر کنید. کلماتی مثل عیار، مثقال، اونس یا حباب سکه شاید برایتان آشنا باشند، اما واقعاً می‌دانید هرکدام چه معنایی دارند؟

به گزارش تریبون اقتصاد، در این راهنمای ساده و کاربردی، همه چیز را طوری توضیح داده‌ایم که حتی اگر هیچ تجربه‌ای هم نداشته باشید، به سادگی و سریع می‌توانید آنها را بیاموزید و در خرید خود از آنها بهره بگیرید. پس با ما همراه شوید.

1. عیار طلا (مثلاً 18 عیار یا 24 عیار)

عیار طلا نشان‌دهنده خلوص آن است؛ یعنی چند واحد از ۲۴ واحد یک آلیاژ، طلا است. به زبان ساده، عیار مشخص می‌کند چه مقدار از یک قطعه طلا واقعاً طلاست و چه مقدار آن از فلزات دیگر (مثل مس یا نقره) تشکیل شده است.

• طلای 24 عیار یعنی 24 واحد از 24 واحد آن طلاست؛ معادل 99.9 درصد خلوص دارد.

• طلای 18 عیار یعنی 18 واحد طلا و 6 واحد فلز دیگر دارد؛ یعنی 75 درصد خلوص.

در ایران معمولاً برای ساخت زیورآلات از طلای 18 عیار استفاده می‌شود، چون هم مقاوم‌تر است و هم شکل‌پذیرتر. طلای 24 عیار نرم است و بیشتر برای شمش و سکه‌های خاص استفاده می‌شود.

مثال: اگر یک زنجیر 10 گرمی از طلای 18 عیار داشته باشید، فقط 7.5 گرم آن طلاست و 2.5 گرم فلزهای دیگر است.

2. اونس طلا (Ounce)

اونس (تلفظ: اُنس) یک واحد وزنی جهانی برای طلاست و پایه تعیین قیمت جهانی طلا محسوب می‌شود. هر اونس برابر است با 31.1035 گرم طلای خالص.

در بازارهای جهانی، قیمت طلا بر مبنای هر اونس اعلام می‌شود. این عدد تأثیر مستقیم بر قیمت طلا در داخل کشور دارد، مخصوصاً در کنار نرخ ارز.

مثال: اگر قیمت اونس جهانی طلا ۲۲۰۰ دلار باشد، یعنی هر ۳۱.۱ گرم طلای خالص ۲۲۰۰ دلار قیمت دارد. اگر قیمت دلار در ایران ۵۰ هزار تومان باشد، قیمت هر گرم طلای ۲۴ عیار حدوداً برابر با (۲۲۰۰ × ۵۰۰۰۰) ÷ ۳۱.۱ = ۳۵۴۰ هزار تومان می‌شود (البته قبل از اعمال مالیات و اجرت).

3. مثقال طلا

مثقال یکی از واحدهای سنتی وزن طلا در ایران است. هر مثقال برابر با ۴.۶۰۸ گرم است. در ایران معمولاً قیمت طلا بر اساس "قیمت مثقال طلای ۱۷ عیار" اعلام می‌شود، که معادل حدودی طلای ۱۸ عیار است.

این روش در بازار طلا برای محاسبه سریع قیمت روز طلا و تعیین نرخ سکه و مصنوعات استفاده می‌شود.

مثال: اگر قیمت یک مثقال طلا ۹.۶ میلیون تومان باشد، برای محاسبه قیمت هر گرم طلا، عدد را بر ۴.۶۰۸ تقسیم می‌کنیم:
۹۶۰۰۰۰۰ ÷ ۴.۶۰۸ ≈ ۲.۰۸۴.۰۰۰ تومان به ازای هر گرم طلای ۱۸ عیار.

4. سکه تمام بهار آزادی

سکه تمام بهار آزادی یکی از رایج‌ترین اشکال سرمایه‌گذاری در بازار طلا در ایران است. این سکه‌ها توسط بانک مرکزی ضرب می‌شوند و معمولاً در دو طرح «قدیم» و «جدید» در بازار موجودند.

مشخصات سکه تمام بهار آزادی طرح جدید:

• وزن: حدود ۸.۱۳۳ گرم

• عیار: ۲۲ (یعنی ۹۱.۶٪ خالص)

نکته مهم: قیمت سکه فقط از قیمت طلا تأثیر نمی‌گیرد. عوامل دیگری مانند نرخ ارز، حباب سکه، و وضعیت اقتصادی و سیاسی کشور نیز در تعیین قیمت آن نقش دارند.

5. حباب سکه

حباب سکه به اختلاف بین قیمت واقعی سکه و قیمت معاملاتی آن در بازار گفته می‌شود. قیمت واقعی سکه از وزن طلای موجود در آن و قیمت روز طلا به‌دست می‌آید. اگر قیمت بازار سکه از این مقدار بیشتر باشد، می‌گویند سکه "حباب دارد".

مثال: اگر قیمت محاسباتی سکه (براساس وزن و عیار آن) ۱۲.۵ میلیون تومان باشد، ولی در بازار با ۱۳.۵ میلیون تومان معامله شود، حباب سکه ۱ میلیون تومان است.

حباب سکه در مواقعی که مردم به دلایل اقتصادی یا روانی به خرید هجوم می‌برند بیشتر می‌شود، حتی اگر قیمت جهانی طلا تغییری نکرده باشد.

6. طلای آب‌شده

طلای آب‌شده به طلایی گفته می‌شود که ذوب شده و به‌صورت شمش یا قطعات بدون شکل در آمده باشد. این نوع طلا معمولاً از مصنوعات دست دوم، قطعات خراب، یا طلای شکسته حاصل می‌شود.

ویژگی‌ها:

• اجرت ساخت ندارد.

• به قیمت روز و با خلوص مشخص معامله می‌شود.

• در معاملات عمده یا سرمایه‌گذاری استفاده می‌شود.

خطر: چون طلای آب‌شده بدون اجرت و ارزان‌تر است، برخی افراد سودجو ممکن است طلای ناخالص یا تقلبی را به‌عنوان آب‌شده بفروشند. بنابراین فقط از مراکز معتبر و با برگ آزمایشگاه رسمی خرید کنید.

7. اجرت ساخت

اجرت ساخت مبلغی است که طلاساز بابت تبدیل طلای خام به زیورآلات دریافت می‌کند. این مبلغ بسته به نوع کار، طراحی، برند، یا ظرافت کار متفاوت است و در طلافروشی به‌صورت درصدی یا مبلغ ثابت محاسبه می‌شود.

مثال: اگر قیمت هر گرم طلای خام ۲ میلیون تومان باشد، و اجرت ساخت یک انگشتر ۲۰ درصد باشد، قیمت خام انگشتر ۵ گرمی می‌شود:
۵ × ۲ = ۱۰ میلیون تومان
اجرت: ۲۰٪ از ۱۰ میلیون = ۲ میلیون تومان
قیمت نهایی (قبل از مالیات و سود): ۱۲ میلیون تومان

برای سرمایه‌گذاری بهتر است از خرید طلاهای پر اجرت مثل طلاهای برند یا فانتزی خودداری کنید.

8. طلای دست دوم

طلای دست دوم به طلاهایی گفته می‌شود که قبلاً استفاده شده و دوباره به فروش گذاشته شده‌اند. این طلاها معمولاً بدون اجرت ساخت فروخته می‌شوند یا اجرت بسیار کمی دارند.

مزایا:

• نزدیک‌ترین قیمت به قیمت طلای خام

• مناسب برای سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت

• معمولاً سود کمتری برای فروشنده دارد، بنابراین خریدار هزینه کمتری پرداخت می‌کند.

نکته: در خرید طلای دست دوم هم حتماً فاکتور رسمی بگیرید تا در فروش مجدد دچار مشکل نشوید.

9. قیمت روز طلا

قیمت روز طلا تحت تأثیر چند عامل مهم قرار دارد:

• قیمت جهانی طلا (بر اساس اونس)

• نرخ ارز در بازار آزاد

• عرضه و تقاضای داخلی

• فضای سیاسی و اقتصادی

برای اطلاع دقیق از قیمت، باید به منابع معتبر مثل سایت اتحادیه طلا و جواهر یا صرافی‌های رسمی مراجعه کرد.

نکته: در روزهایی که نوسان دلار زیاد است، قیمت طلا حتی بدون تغییر قیمت جهانی، ممکن است به‌سرعت بالا یا پایین برود.

10. سوت

سوت یکی از کوچک‌ترین واحدهای اندازه‌گیری وزن طلاست و بیشتر در معاملات دقیق یا در کارگاه‌های طلاسازی استفاده می‌شود.

• هر سوت = ۰.۰۱ گرم = یک‌صدم گرم

استفاده از سوت در جایی کاربرد دارد که وزن طلا بسیار کم و حساس باشد، مثلاً در سنگ‌های قیمتی یا قطعات بسیار ریز زیورآلات.

مثال: اگر قطعه‌ای از طلا ۴۵ سوت وزن داشته باشد، یعنی وزن آن ۰.۴۵ گرم است. این میزان ممکن است در یک نگین یا تکه کوچک کاربرد داشته باشد.

11. کارمزد خرید و فروش طلا

در خرید طلا، به‌جز قیمت طلای خام، موارد زیر نیز به قیمت نهایی اضافه می‌شود:

• اجرت ساخت (در طلای نو)

• سود فروشنده (معمولاً ۷٪ تا ۱۵٪)

• مالیات بر ارزش افزوده (۹٪)

مثال: برای یک گردنبند ۱۰ گرمی با قیمت طلا ۲ میلیون، اجرت ۱۵٪، سود فروشنده ۱۰٪، و مالیات ۹٪:

قیمت خام: ۱۰ × ۲ = ۲۰ میلیون
اجرت: ۳ میلیون
سود فروشنده: ۲.۳ میلیون
مالیات: ۲.۱ میلیون
قیمت نهایی: حدود ۲۷.۴ میلیون تومان

در زمان فروش، این اجرت و مالیات به شما پرداخت نمی‌شود. بنابراین اگر فقط قصد سرمایه‌گذاری دارید، طلاهای کم‌اجرت یا سکه گزینه‌های بهتری هستند.