سالمندان از دلایل ازدواج دوباره می‌گویند

تریبون اقتصاد_«الهی که پیر شوی»؛ این دعا و در واقع آرزویی است که برای عاقبت بخیری دیگری هنوز به زبان خیلی‌ها می‌آید اما باید گفت سالمندی دوره‌ای از زندگی است که با مشکلات جسمی، روانی و اجتماعی خاص خود همراه است.

به گزارش ایرنا، در این دوران، فقدان همسر می‌تواند به مهم‌ترین مساله زندگی یک سالمند تبدیل و باعث بروز احساس تنهایی شدید وی شود. با توجه به افزایش جمعیت سالمندان در ایران و چالش‌های متعدد مرتبط با این گروه سنی، نیاز به بررسی عوامل و پیامدهای ازدواج مجدد در این سنین ضروری به نظر می‌رسد.

زهرا دانشور و همکارانش در مقاله‌ای با عنوان «شناخت دلایل و پیامدهای ازدواج مجدد سالمندان ساکن شهر تهران» [۱] به بررسی ضرورت‌ها و آثار ازدواج مجدد سالمندان پرداخته‌اند تا راهکارهایی برای بهبود کیفیت زندگی این گروه سنی از جامعه ارائه دهند. این مطالعه به دنبال شناسایی نیازهای سالمندان و بررسی اثرات مثبت یا منفی این نوع ازدواج‌ها بر سلامت جسمانی، روانی و اجتماعی آنان است.

این پژوهش با استفاده از نمونه‌گیری هدفمند از ۱۸ نفر سالمند که همسر خود را از دست داده و دوباره ازدواج کرده‌اند، انجام شده است. در ادامه گزیده‌ای از این پژوهش را می‌خوانید:

علاوه بر نیازهای عاطفی و روانی، برخی از سالمندان ممکن است به دنبال تأمین امنیت مالی یا اجتماعی باشند و از این رو دست به ازدواج مجدد می‌زنند

دلایلی برای ازدواج سالمندان

رهایی از تنهایی و رفع نیازهای عاطفی: یکی از دلایل عمده ازدواج مجدد در سالمندان، مقابله با احساس تنهایی است. سالمندان بیوه یا طلاق‌گرفته ممکن است پس از از دست دادن همسر خود، دچار انزوای اجتماعی و کاهش روابط اجتماعی شوند. ازدواج مجدد می‌تواند فرصتی برای تأمین نیازهای عاطفی و اجتماعی آن‌ها باشد.

با افزایش سن، بسیاری از سالمندان همچنان به دنبال ارتباطات عاطفی و جنسی هستند. این نیازها ممکن است به‌ویژه در دوران پیری بیشتر احساس شوند و به همین دلیل، ازدواج مجدد می‌تواند به‌عنوان یک پاسخ به این نیازها در نظر گرفته شود: «آزاردهنده‌ترینه تنهایی. ببین دیگه کسی نبود که حرف دلم رو بهش بگم و باهاش درد دل کنم. خب حرفای خصوصی رو که نمیشه به هرکی گفت. تنهایی عاطفی یه چی بگم زنم برام دلگرمی بود. بعد اون خدا بیامرز دیگه دلگرم نبودم، همدم نداشتم و منزوی بودم.» یا با روایتی زنانه «تنهایی آدم رو از پا در میاره، انگار در و دیوار خونه هم باهات حرف میزنه. حاجی که بود، باهاش اینور و اونور می‌رفتیم، خونه دوست و رفیق و بقیه میومدن؛ اما بعدش نه دیگه تنها بودم.»

امنیت اقتصادی و اجتماعی: برخی از سالمندان ممکن است به دنبال تأمین امنیت مالی یا اجتماعی باشند. ازدواج مجدد می‌تواند به این افراد کمک کند تا از نظر مالی و اجتماعی احساس امنیت بیشتری داشته باشند.

هنجارهای فرهنگی و اجتماعی: در جوامعی مانند ایران که ازدواج و خانواده نقش‌های مهمی در ساختار اجتماعی دارند، ازدواج مجدد در سالمندان ممکن است تحت تأثیر هنجارهای فرهنگی و اجتماعی قرار گیرد. در برخی از فرهنگ‌ها البته ازدواج مجدد سالمندان ممکن است مورد پذیرش کمتری قرار گیرد.

استقلال فکری-اجتماعی و گریز از حس «سربار بودن»: برخی‌ از مصاحبه‌شوندگان دلیل اصلی خود از ازدواج را «نیاز به استقلال» بیان کرده‌اند: «انتظار داشتند فقط با اونها برم مهمونی؛ حتی بیرون رفتنم هم انگار تحت نظر و اجازه اونها شده بود و خوشم نمیومد.» یا اینکه «مسئولیتی نداشتم که انجامش بدم، انگار مرده متحرک شده بودم، رابطه‌ام با دوستام کم شده بود.»

«استقلال نداشتم و سربار بچه‌هام بودم، همش باید اونها برام غذا درست میکردن، خونه رو آب و جارو میکردن. خونه بچه‌هام بودم و از این خونه به اون خونه می‌شدم. اونها حرفی نمی‌زدند؛ اما خودم فکر می‌کردم سربارشون هستم. روم نمیشد برم سر یخچالشون آب بیارم، بقیه برام می‌آوردن. بیشتر حس سربار بودن بهم دست می‌داد.»

نمود تلاش برای استقلال فکری هم در چنین روایتی از زندگی سالمندی به چشم می‌خورد: «انگار هیچی نداشتم. توان فکر کردن نداشتم انگار؛ چون استقلال نداشتم. زنم که بود برا همه چی مستقل و خوب فکر می‌کردم و تصمیم می‌گرفتم؛ اما بعد از اون خدا بیامرز دیگه نه تمایل داشتم از ایده خودم استفاده کنم؛ حتی توی خوردن غذا، یا جایی می‌خواستم برم یا کاری می‌خواستم انجام بدم. اون چی که باید انجام می‌دادم، فکر دیگران بود، نه فکر خودم.»

در ازدواج، همسر به اصطلاح نقش نگهبان را دارد. افراد شاید به دلیل شریک زندگی خود، تمایل دارند کمتر به فعالیت‌های پرخطر همچون مصرف داروها و مواد مخدر و بیشتر به فعالیت‌های سالم همچون انجام فعالیت‌های ورزشی، برقراری روابط اجتماعی، حفظ سلامت محیط و ... بپردازند

پیامدهای ازدواج مجدد

افزایش سلامت جسمانی: ازدواج مجدد به سالمندان کمک می‌کند تا بیشتر به مراقبت از خود توجه کنند و فعالیت‌هایی مانند ورزش و مدیریت تغذیه را جدی‌تر دنبال کنند.

مدیریت تغذیه: «عرضم به حضورتون بعد از ازدواجم الآن دیگه خب غذا درست میکنه، صبحانه و ناهار و شام میفهمم چیه، میوه و این چیزا هم می‌خوریم. قبلش همه چیم بهم ریخته بود و یه چی میخوردم که شکم پر بشه.»

پیشگیری از بیماری‌ها: «حاجی همش میگه بریم چکاپ، آخه بهتره که دکتر معاینه کنه و جلوی مریض شدنمون رو بگیریم؛ چون بالاخره سنی ازمون گذشته»

اجتناب از داروها، دخانیات و مواد مخدر: «واقعیتش بعد از فوت همسرم باز مثل مجردی رفتم سراغ قلیون و سیگار و از این حرفا؛ اما خب الآن نه بیرون میرم، نه شبگردی با دوستان مجردی، نه قلیون. همه عادت‌های بد گذشته رو رها کردم.»

افزایش بهزیستی روانشناختی: ازدواج مجدد موجب بهبود احساس امنیت روانی و رشد شخصی می‌شود و آثاری چون خودپذیری به همراه دارد: «اگه کسی بخواد به خاطر بچه‌ها و بچه‌ها رو مقابل دل خودش بذاره، فکر میکنم اشتباه محض هست؛ انسان خودش هم هست و هرکی خودش رو هم دوست داره. از ازدواجم و انتخابم راضی و خوشحالم.»

رابطه مثبت با اطرافیان: «بچه‌هام میان آنقدر از من بیشتر احترام می‌کنه. الآن بچه‌های خودش آنقدر به من احترام می‌کنن که نمیگن این نامادریه. منم احترام میکنم، باهاشون مهربانم و دوستشون دارم. شامی ناهاری با هم هستیم.»

تسلط بر محیط: «یه مرد دلش می‌خواد بزرگ باشه و مسئولیت داشته باشه. خانمم میگه حاجی برا خونه فلان چیا رو بیار، حس حیات بهم دست میده. کارهای خونه رو با هم پیش می‌بریم و لذت زندگی رو میبریم. آخه وقتی یه سری وظایف مردونه رو پیش می‌بری، حس قدرت و مفیدبودن بهت دست میده.»

افزایش کیفیت زندگی: ازدواج مجدد باعث بهبود روابط اجتماعی، وضعیت اقتصادی، و سلامت محیط زندگی می‌شود.

سلامت روان: «انسان باید دنبال آرامش خودش باشه، دنبال لذت بردن از زندگی خودش، دنبال اینکه بگه بابا این زندگی یک فرصته واسم دیگه تموم میشه. با همه این حرفا همیشه دعا میکنن و میگن خدا رو شکر که باز تو خوبی و تو خوشی و این خوبی و خوشی رو روی من احساس میکنن.»

تقویت روابط اجتماعی: بسیاری از سالمندان اظهار داشته‌اند که ازدواج مجدد موجب گسترش روابط اجتماعی آن‌ها و تقویت روابط خانوادگی‌شان شده است. «فامیلاش همه میان پیشمون. اون موقع عید که میان عیدها که میان و منو می‌بینن، به من عیدی میدن و ...از لحاظ جنسی هم از خانمم راضیم و بعد از چند سال دوباره رابطه شروع شد و همسرم بهم میرسه.»

بسیاری از سالمندان اظهار داشته‌اند که ازدواج مجدد موجب گسترش روابط اجتماعی آن‌ها و تقویت روابط خانوادگی‌شان شده است

سلامت محیط: «از ازدواجم راضیم؛ چون خانمم به من و بچه‌ها میرسه. زندگیم سروسامون گرفته و از بی‌نظمی دراومده.»

نگاهی به یافته‌های پژوهش

- یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد نیاز به استقلال با چهار زیرمضمون استقلال اجتماعی، سربارنبودن، استقلال فکری و استقلال مالی از علل ازدواج مجدد در سالمندان ساکن شهر تهران بوده است.

- در ازدواج، همسر به اصطلاح نقش نگهبان را دارد. افراد شاید به دلیل شریک زندگی خود، تمایل دارند که کمتر به فعالیت‌های پرخطر (همچون مصرف داروها و مواد مخدر) و بیشتر به فعالیت‌های سالم (همچون انجام فعالیت‌های ورزشی، برقراری روابط اجتماعی، حفظ سلامت محیط) بپردازند.

- طبق مدل منابع زناشویی، ازدواج با تأمین منابع اجتماعی، روانی و اقتصادی می‌تواند سلامت جسمانی، بهزیستی روانشناختی و کیفیت زندگی را ارتقا دهد. منابع اقتصادی از طریق تخصص درون‌خانواری، صرفه‌جویی اقتصادی و ادغام ثروت، بهبود وضعیت تغذیه، محیط زندگی و خدمات پزشکی را به همراه دارد. همچنین، منابع اجتماعی از طریق تعاملات اجتماعی و روابط زوجین، بر سلامت تأثیر مثبت می‌گذارد و حمایت اجتماعی و یکپارچگی اجتماعی را تسهیل می‌کند.

- ازدواج مجدد با فراهم کردن منابع روانی، موجب افزایش سلامت جسمانی، بهزیستی روانشناختی و کیفیت زندگی سالمندان می‌شود. ازدواج مجدد با ایجاد احساس امنیت در جنبه‌های مالی و عاطفی، پیامدهای مثبتی را به همراه دارد و در سالمندان ساکن تهران باعث افزایش سلامت جسمانی، بهزیستی روانشناختی و کیفیت زندگی می‌شود.

- ازدواج مجدد می‌تواند راهی منطقی برای رفع نیازهای سالمندان باشد و پیشنهاد می‌شود که مسئولان شرایط لازم برای ازدواج این گروه را فراهم کنند.

پی‌نوشت

[۱] . زهرا دانشور و همکاران، «شناخت دلایل و پیامدهای ازدواج مجدد سالمندان ساکن شهر تهران»، مجله مطالعات ناتوانی، سال سیزدهم، شماره یک، اسفند ۱۴۰۲