عجیب‌ترین پیکاپ جهان؛ مزدا روتاری با پیشرانه وانکل!
مزدا روتاری پیکاپ که بین سال‌های ۱۹۷۴ تا ۱۹۷۷ تولید شد، هرچند در بازار شکست خورد ولی امروز به خودروی کلاسیک محبوبی تبدیل شده است.
تریبون اقتصاد_در تاریخ پرفرازونشیب خودروسازی، کمتر خودرویی به‌اندازه مزدا Rotary Engine Pickup یا به‌اختصار REPU خاص است. این پیکاپ جمع‌وجور که بین سال‌های ۱۹۷۴ تا ۱۹۷۷ تولید شد، تنها پیکاپ تولید انبوه دنیا با موتور وانکل محسوب می‌شود. روتاری پیکاپ که فقط در بازار آمریکا و کانادا عرضه شد، آزمایشی جسورانه بود که کاربرد روزمره یک پیکاپ را با موتور دور بالای وانکل یعنی امضای خاص مزدا، ترکیب کرد. نتیجه، خلق خودرویی عجیب و درعین‌حال جذاب بود که به دلیل زمان‌بندی نامناسب نتوانست در بازار موفق شود. حالا دهه‌ها بعد، این پیکاپ به یک خودروی کلاسیک کلکسیونی تبدیل شده که بین علاقه‌مندان به خودرو محبوبیت پیدا کرده است.
ریشه‌های یک انقلاب، عشق مزدا به وانکل
به گزارش پدال، برای درک داستان روتاری پیکاپ باید به گذشته مزدا و تعهد عمیق این شرکت به موتور وانکل در دهه‌های ۶۰ و ۷۰ میلادی نگاه کنیم. هرچند مزدا کار خود را با سه‌چرخه‌های باری موتوردار مثل Mazda-Go در سال ۱۹۳۱ آغاز کرد اما نقطه عطف این شرکت در اوایل دهه ۶۰ رقم خورد. در آن زمان، وزارت تجارت و صنعت ژاپن فشار می‌آورد تا مزدا با خودروسازان بزرگ‌تر ادغام شود. مزدا اما برای حفظ استقلال خود به دنبال فناوری منحصربه‌فردی بود. در سال ۱۹۶۱، این شرکت با NSU آلمان و فلیکس وانکل قرارداد همکاری امضا کرد تا موتور وانکل که هنوز در مرحله آزمایشی بود را توسعه دهد. مهندسان مزدا با چالش‌های بزرگی روبه‌رو شدند ولی با نوآوری‌های مداوم این مشکلات را حل کردند و در سال ۱۹۶۷ اولین خودروی تولیدی دنیا با پیشرانهٔ وانکل دو روتوری با نام کاسمو اسپرت 110S معرفی شد.
انقلاب وانکل
کاسمو اسپرت آغازگر عصر وانکل مزدا بود و پس‌ازآن، مدل‌های موفقی مثل R100، RX-2، RX-3 و RX-4 به بازار آمدند که در آمریکای شمالی بسیار محبوب شدند. موتورهای وانکل با عملکرد نرم و دور بالا، در مقایسه با موتورهای پیستونی معمولی، قدرتمند و خاص به نظر می‌رسیدند. در اوایل دهه ۷۰، مزدا سالانه صدها هزار خودروی وانکل در آمریکا می‌فروخت و این فناوری به امضای این برند تبدیل شده بود. نصب این موتور روی یک پیکاپ، اگرچه ریسک تجاری داشت اما گام منطقی بعدی در استراتژی وانکل مزدا بود.
ترکیب موتور وانکل با وانت سری B
مزدا در کنار ماجراجویی‌های وانکل، خودروهای معمولی مثل وانت‌های جمع‌وجور سری B را هم تولید می‌کرد یعنی همان وانتی که نسل سوم آن چندین دهه توسط گروه بهمن در کشورمان مونتاژ شد. نسل دوم این سری در سال ۱۹۶۵ معرفی شد و در سال ۱۹۷۲ با نام B1600 به بازار پررونق پیکاپ‌های جمع‌وجور آمریکای شمالی وارد شد تا با داتسون و تویوتا رقابت کند. سپس در سال ۱۹۷۴، با ترکیب وانت سری B و موتور ۱.۳ لیتری B13 وانکل از مدل RX-4، مزدا وانت روتاری پیکاپ یا REPU را خلق کرد. این پیکاپ بیشتر بر عملکرد و لذت رانندگی تمرکز داشت نه صرفاً ظرفیت حمل بار و طراحی متمایز روتاری پیکاپ نیز بر ماهیت اسپرت آن تأکید می‌کرد.
ویژگی خاص روتاری پیکاپ فقط به موتور وانکل محدود نمی‌شد و مزدا تغییرات دیگر را هم اعمال کرده بود که شامل گلگیرهای پهن‌تر، افزایش فاصلهٔ عرضی ۱۵ سانتی‌متری چرخ‌ها در جلو و ۱۲.۵ سانتی‌متری در عقب برای هماهنگی با شخصیت اسپرت پیکاپ، طراحی خاص بیرونی با جلوپنجره منحصربه‌فرد، چراغ‌های عقب گرد (به‌جای عمودی) و نوشته «ROTARY POWER» روی در عقب و کابین متمایز با داشبورد خاص با تزئینات چوبی، صندلی‌های اسپرت مجزا به‌جای نیمکت سه‌نفره و انتقال باتری به زیر محفظه بار برای فضای بیشتر می‌شد.
قلب تپندهٔ وانکل
مهم‌ترین ویژگی روتاری پیکاپ، موتور B13 دو روتوری وانکل بود. هر محفظه مثلثی شکل این موتور ۶۵۴ سی‌سی حجم داشت و حجم کل موتور به ۱.۳ لیتر می‌رسید. این موتور که با کاربراتور چهار دهنه تغذیه می‌شد، همان نسخه‌ای بود که در RX-4 استفاده می‌شد بدون آنکه به‌منظور ارائهٔ گشتاور دور پایین مناسب پیکاپ بهینه‌سازی شده باشد. این پیشرانه، REPU را به یک پیکاپ اسپرت تبدیل کرد که بر دور بالا و نرمی موتور تمرکز داشت. درنتیجه، REPU تجربه رانندگی بی‌نظیری ارائه می‌کرد. به لطف ۱۱۰ اسب بخار قدرت پیشرانهٔ وانکل در بدنه‌ای سبک، روتاری پیکاپ ظرف ۱۱ ثانیه از صفر به سرعت ۹۶ کیلومتر بر ساعت می‌رسید که سریع‌تر از رقبای پیکاپ و حتی برخی خودروهای اسپرت آن زمان بود.
علاوه بر این، عرض بیشتر و فنرهای پیچشی در سیستم تعلیق جلو، چابکی بهتری نسبت به پیکاپ‌های معمولی فراهم می‌کرد. موتور B13 نرم و بدون لرزش بود اما به دلیل گشتاور کم در دورهای پایین، راننده را مجبور می‌کرد دور موتور را بالا نگه دارند. این موضوع مصرف سوخت وحشتناکی را به دنبال داشت که به‌صورت ترکیبی حدود ۱۴.۲ لیتر در ۱۰۰ کیلومتر بود و در بهترین حالت در بزرگراه به ۱۲.۴ لیتر می‌رسید. این عدد در مقایسه با داتسون و تویوتا با مصرف ۹ تا ۱۱ لیتر یا حتی پیکاپ‌های بزرگ V8 آمریکایی، بسیار زیاد بود و یکی از مزیت‌های اصلی پیکاپ‌های جمع‌وجور را از بین برد.
زمان‌بندی نادرست
روتاری پیکاپ در آوریل ۱۹۷۴ یعنی درست در اوج بحران نفتی به بازار آمد و در دورانی که مصرف سوخت اولویت اصلی خریداران بود، با بی‌مهری بازار مواجه شد. با وجود نقدهای مثبت اولیه، فروش روتاری پیکاپ از ۱۴,۳۶۶ دستگاه در سال اول عرضه، به تنها ۶۳۲ دستگاه در سال ۱۹۷۶ رسید حتی با وجود معرفی گیربکس پنج سرعته که مصرف سوخت را کاهش می‌داد. در سال ۱۹۷۷، با افزایش ۷.۵ سانتی‌متری فضای کابین، فروش به حدود ۱,۱۶۰ دستگاه افزایش یافت اما کافی نبود و پس از ساخت حدود ۱۶ هزار دستگاه، تولید روتاری پیکاپ در پایان سال ۱۹۷۷ خاتمه پیدا کرد. این روزها اما روتاری پیکاپ به خودرویی کلکسیونی و محبوب تبدیل شده که در نمونه‌های تمیز بیش از ۳۰ هزار دلار قیمت دارد.
