زیان روزانه 18 هزار میلیارد تومانی اقتصاد ایران از خاموشی‌ها

تریبون اقتصاد، نشست هیات نمایندگان اتاق ایران به موضوع بررسی وضعیت ناترازی انرژی و راهکارهای جبران خسارت‌های این ناترازی اختصاص یافت. در این نشست میزان خسارت صنایع کل کشور بر اثر خاموشی‌ها 20 میلیارد دلار (با دلار 65 هزار تومانی) برآورد شده که بسیار عدد بزرگ و عجیبی است. اما اگر درست باشد با توجه به اتکای بیش از اندازه صنایع و بخش‌های تولیدی کشور به انرژی ارزان قیمت؛ نشان از بحران عمیقی دارد که گریبان بنگاه‌های تولیدی را گرفته است.

به گزارش اعتماد، برآوردهای اتاق ایران نشان می‌دهد که 36 درصد برق تولیدی در کشور در بخش صنعت مصرف می‌شود و بخش خانگی با 31 درصد، کشاورزی با 14 درصد و عمومی با 9 درصد در رتبه‌های بعدی مصرف قرار می‌گیرند. همچنین 8 درصد برق تولیدی کشور به سرفصل سایر مصارف، یک درصد برای صادرات و یک درصد نیز برای روشنایی معابر عمومی اختصاص دارد. با فرض قطعی کامل برق، بیشترین آسیب به بخش خدمات وارد می‌شود چراکه این بخش سهم عمده بازار کار و اقتصاد ایران را در اختیار دارد؛ اما در واقعیت، به‌واسطه اینکه بسیاری از اجزای بخش خدمات حتی با قطعی کامل برق نیز فعالیت خود را با مشکلاتی ادامه خواهند داد، این بخش از منظر تولید ناخالص داخلی خسارت کمتری از قطعی برق متحمل خواهد شد.

این در حالی است که بر اساس آمارها و مطالعات، با احتساب سهم بخش‌های مختلف اقتصادی از تولید ناخالص داخلی، بیشترین خسارت قطعی برق به بخش صنعت تحمیل می‌شود و شدت این خسارت در بخش صنعت 3694 برابر، در صنعت برق 342 برابر، در بخش حمل‌ونقل 226 برابر و در بخش کشاورزی 245 برابر محاسبه شده است.

کمیسیون صنعت اتاق ایران در برآوردهایی که از ضرر اقتصادی بخش‌های مختلف کشور از هر روز قطعی برق داشته، می‌گوید که با توقف تولید، انتقال و توزیع برق در کشور هر روز 17 هزار و 973 میلیارد تومان به اقتصاد کشور خسارت وارد می‌شود که 9218 میلیارد تومان از آن مربوط به بخش صنعت است. طبق توضیح مرکز پژوهش‌های اتاق ایران، خسارت روزانه قطع برق به بخش صنعت کشور، بر اساس اطلاعات حساب ملی سال 1402 به‌اضافه تورم 35 درصد نقطه‌به‌نقطه در شهریور 1403 برآورد شده است.

بر اساس این برآوردها، بخش تولید فلزات پایه از قطعی روزانه برق 900 میلیارد تومان، بخش شیمیایی 900 میلیارد تومان و بخش معدنی غیرفلزی روزانه 660 میلیارد تومان خسارت می‌بیند. این در حالی است که رشته فعالیت تعمیر و نصب ماشین‌آلات که کمترین میزان آسیب را از قطعی روزانه برق می‌بیند، روزانه 42 میلیارد تومان خسارت متحمل خواهد شد.

ناترازی انرژی حیات بنگاه‌ها را به خطر انداخته است

در نشست دیروز هیات نمایندگان اتاق ایران، صمد حسن‌زاده، رییس اتاق ایران با اشاره به اینکه کمبود برق و گاز در کشور مصائبی برای بنگاه‌های تولیدی به وجود آورده است، گفت: قطع برق از تابستان تاکنون برای واحدهای تولیدی ادامه دارد و حیات بسیاری از بنگاه‌ها را به خطر انداخته است. شاید بهتر باشد به‌جای عبارت «ناترازی» در حوزه انرژی، به «کمبود» در اثر بی‌تدبیری در این حوزه اشاره داشت.

حسن‌زاده ادامه داد: اتاق ایران نامه‌نگاری‌هایی در این زمینه به شخص رییس‌جمهور، وزارت نیرو، وزارت صنعت، معدن و تجارت و بانک مرکزی داشته است تا به این طریق زیان بنگاه‌های تولیدی در نظر گرفته شود.

کمبود ارز یکی دیگر از مواردی است که حسن‌زاده در این نشست به آن اشاره کرد و افزود: در حوزه کمبود ارز و رفع تعهد ارزی با بانک مرکزی نشست‌های متعددی برگزار شد تا با بازار ارز تجاری که در این مسیر افتتاح شده است مشکلات فعالان اقتصادی مرتفع شود.

رییس اتاق ایران افزود: هفته گذشته فرصتی فراهم شد تا با اعضای هیات‌رییسه و جمعی از اعضای هیات نمایندگان، با رییس‌جمهوری دیداری داشته باشیم و در برخی از موضوعات نظیر بحث انرژی، مبادلات ارزی، رفع تعهدات ارزی، تعامل با دنیا، جذب سرمایه خارجی و مواردی از این ‌دست گفت‌وگو شد و نکات بخش خصوصی به اطلاع رییس‌جمهور رسید.

او تأکید کرد: انتظاری که بخش خصوصی از دولت دارد این است که با توجه به واقعیت اقتصاد کشور و تعاملاتی که با صاحبان کسب‌وکار و بخش خصوصی ایجاد کرده است، ملاحظات این بخش را در تصمیم‌سازی‌ها، لحاظ کند. به‌درستی که شعار وفاق ملی شکل نخواهد گرفت مگر با تلاش دولت برای ایجاد اعتماد در جامعه.

حسن‌زاده افزود: در مقطعی از فعالیت اتاق ایران قرار گرفته‌ایم که ادراک و مفاهمه بیشتر نسبت به ادوار پیشین بین نهاد دولت و بخش خصوصی وجود دارد و امیدواریم این مفاهمه و تعامل، به ارتباط موثر بین دولت و بخش خصوصی برای حل نارسایی‌ها و مشکلات کشور بینجامد که درنتیجه آن شاهد ایجاد شرایط پایدار در اقتصاد کشور باشیم.

حسن‌زاده تصریح کرد: آنچه برای بخش خصوصی اهمیت دارد، موضوع مدیریت بازار ارز است. جهش‌های اخیری که در نرخ ارز شاهد بودیم، قیمت مواد اولیه و هزینه وارداتی را برای تولیدکنندگان بالا برده و نیاز به نقدینگی و سرمایه در گردش را افزایش داده است. جلساتی که با رییس بانک مرکزی برگزار شد، این مشکلات منعکس شده؛ در آنجا قول‌هایی داده شد.

به گفته حسن‌زاده قرار است 250 هزار میلیارد تومان برای افزایش سرمایه بانک‌ها از طریق بانک مرکزی به آنها تزریق شود تا در پرداخت تسهیلات به واحدهای کوچک و متوسط کمک کند.

در ادامه حسن‌زاده عنوان کرد: انتظار می‌رود مساله تأمین نقدینگی بنگاه‌ها مورد توجه سیاست‌گذاران و دولتمردان قرار گیرد. در غیر این صورت بسیاری از تولیدکنندگان با مشکل تأمین مواد اولیه و واسطه‌ای مواجه خواهند شد و تولید آنها متأثر از این جهش‌ها، کاهش خواهد یافت.

مصرف انرژی در ایران سه برابر امریکا

در ادامه نشست، آرش نجفی، رییس کمیسیون انرژی اتاق ایران با ارایه گزارش «آسیب‌شناسی و تبیین عوامل ناترازی انرژی در کشور»، گفت: شدت مصرف انرژی در ایران سه برابر امریکا است. در حالی که طی 20 سال، شدت مصرف انرژی از 0.177 به 0.114 رسیده، اما این رقم در ایران از 0.36 به 0.251 رسیده است.

او با بیان اینکه 25 درصد مصرف گاز کشور مربوط به منازل و مصرف خانگی است، ادامه داد: 90 درصد نیروگاه‌های کشور متصل به منابع سوخت فسیلی هستند که ازنظر امنیت انرژی، یک ایراد مهم است.

نجفی تأکید کرد: نوع حکمرانی ما در نیروگاه‌داری به نحوی است که باید هر چه سریع‌تر نیروگاه‌ها را به سیکل ترکیبی تبدیل کرده و نیروگاه‌های راندمان پایین را از تولید خارج کنیم.

رییس کمیسیون انرژی اتاق ایران، با اشاره به رابطه مستقیم قیمت بیت‌کوین و مصرف برق، گفت: متأسفانه شاهد هستیم که حتی در کشور توان مدیریت رمزرازها وجود ندارد. این در حالی است که بخش صنعت در اثر خاموشی‌های سال 1403 تاکنون بالغ ‌بر 250 هزار میلیارد تومان زیان دیده است.

نجفی با اشاره به تصمیم غلط درباره احداث نیروگاه توسط واحدهای تولیدی، افزود: برای حل این مشکل پیشنهاد ما این است که اتاق ایران وارد شود و همه علاقه‌مندان نیروگاه‌داری که تخصص آن را ندارند، با هیات امنایی اتاق ایران، نیروگاه‌های 2500 مگاواتی راه‌اندازی کنند و بعد از راه‌اندازی اداره آنها را به سهامداران و هیات‌مدیره آنها بسپارند.

در ادامه این نشست، «گزارشی با عنوان راهکارهای عملیاتی برای حمایت از صنایع کوچک و متوسط در مواجهه با قطعی برق و گاز» توسط شیما حاجی‌نوروزی، رییس پژوهش‌های اقتصادی مرکز پژوهش‌های اتاق ایران ارایه شد. به گفته حاجی‌نوروزی، مرکز پژوهش‌های اتاق ایران چند نامه در طول زمان تنظیم کرده و به رییس‌جمهوری ارایه کرده است. در یکی از نامه‌ها به تجربه دوران کرونا اشاره کرده بود که تمام بار مشکلات اقتصادی ناشی از قطعی برق بر دوش بخش تولید نیفتد. در نهایت با همکاری اتاق تهران و اتاق ایران پیشنهادهایی به دولت چهاردهم در حمایت از بنگاه‌ها ارایه شد.

او افزود: در این بسته به حمایت از صنایع کوچک و متوسط تأکید شده بود و پیشنهادها به صورتی است که هزینه زیادی برای دولت نداشته باشد ولی تأثیر مثبتی بر تولید و عملکرد بنگاه‌ها داشته باشد. پیش‌نیاز این کمک‌ها، حفظ نیروی کار بنگاه‌ها است. این پیشنهادها و بسته راهکارهای عملیاتی اتاق ایران به تفکیک حوزه‌ها ارایه شده است.

خطای سیاست‌گذاری در بخش برق در برنامه هفتم

در ادامه، علی صادقی همدانی، رییس مرکز پژوهش‌های اتاق اصفهان، گزارشی درباره خسارت‌های ناشی از قطعی برق بر اقتصاد ایران ارایه داد. به گفته رییس مرکز پژوهش‌های اتاق اصفهان، تولید برق در ایران وابستگی بالایی به گاز و آب دارد و چون در این حوزه‌ها نیز دچار چالش و ناترازی هستیم، تولید برق نیز با مشکل مواجه است.

صادقی همدانی ادامه داد: بر اساس بررسی‌های انجام شده ۸۰ هزار مگاوات پیک تقاضا و ۶۲ هزار مگاوات بالاترین میزان تولید برق در یک روز است و هرچه به جلو می‌رویم این ناترازی رو به رشد است. از طرفی اهداف کمی برنامه هفتم در حوزه برق نیز نشان می‌دهد که مشکل جدی و خطای قابل‌توجهی در سیاست‌گذاری داریم؛ چرا که طبق مطالعات و برآوردها نیاز برق تا پایان ۱۴۰۷ به حدود ۱۲۱ هزار مگاوات خواهد رسید. همچنین برنامه هفتم توسعه راندمان نیروگاه‌ها را ۴۴ درصد و راندمان نیروگاه‌های جدید را ۵۷ درصد دیده است. به نظر می‌رسد حصول این سطح از راندمان، رویایی است.

او تصریح کرد: بر اساس داده‌ها میزان تقاضا و عرضه برق در پایان برنامه هفتم با آنچه طبق بررسی‌های صورت گرفته پیش‌بینی می‌شود، بسیار متفاوت است. بنابراین می‌توانیم در سناریوی بدبینانه بگوییم ۶۰ هزار مگاوات در پایان برنامه هفتم ناترازی خواهیم داشت. در سناریوی خوش‌بینانه میزان ناترازی به ۳۳ هزار مگاوات خواهد رسید. پس در هر صورت باید خود را برای ناترازی آماده کنیم.

رییس مرکز پژوهش‌های اتاق اصفهان تأکید کرد: با نرخ دلار ۶۵ هزار تومان که نرخ ارز موثر است، میزان خسارت وارد شده به صنعت استان اصفهان برابر با ۲ میلیارد دلار و خسارت وارده به صنایع کل کشور ناشی از ناترازی برق ۲۰ میلیارد دلار برآورد می‌شود. از طرفی باید توجه داشت که قطعی برق در استان‌های مختلف هزینه‌های متفاوتی به دنبال دارد، پس باید در برنامه خاموشی‌ها این هزینه‌ها محاسبه شده و مورد توجه قرار گیرد.