پیشروی فشار حداکثری؛ صادرات گاز به عراق تمام شد؟

تریبون اقتصاد- به دنبال امضای یادداشت بازگشت سیاست فشار حداکثری علیه ایران توسط دونالد ترامپ، خبری منتشر شد که از لغو معافیت عراق از تحریم‌های آمریکا برای واردات گاز از ایران روایت می‌کرد. وضع و لغو این معافیت‌های تحریمی در اختیار دولت‌های مختلف آمریکا بوده و طی سال‌های گذشته فرازونشیب‌های زیادی داشته است. با توجه به تاکید ترامپ در یادداشت ریاست‌جمهوری، احتمالاً به زودی تحریم‌های بندر چابهار نیز باز خواهد گشت. این خبر در حالی منتشر شد که به گفته مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران، به تازگی قرارداد جدیدی میان ایران و عراق برای صادرات گاز منعقد شده و انتقال گاز به عراق در جریان است.

به گزارش فرارو، معافیت از تحریم دستور موقتی بود که طی سال‌های گذشته در بازه‌های زمانی ۶ ماهه تمدید یا لغو می‌شد. این معافیت‌ها نیز به ایران ارتباط نداشت. بیشتر به خاطر نیاز کشور‌های هدف و جلوگیری از بروز مشکل در این کشور‌ها – به طور مشخص هند و عراق - بود که روابط اقتصادی و سیاسی مهمی با ایالات متحده داشتند. 

یادداشت چه می‌گوید؟

در یکی از بند‌های یادداشت ریاست‌جمهوری آمریکا که بامداد چهارشنبه هفته گذشته به وقت تهران توسط دونالد ترامپ امضا شد، به بازنگری معافیت‌های تحریمی اشاره شده است. ترامپ به وزیر خارجه خود دستور داد که معافیت‌های تحریمی موجود را تعدیل یا لغو و با وزیر خزانه‌داری برای اجرای کارزاری با هدف به صفر رساندن صادرات نفت ایران همکاری کند. این بخش به صورت غیرمستقیم به هند و عراق اشاره می‌کند. در بخش دیگری از یادداشت، اما به صورت مستقیم نام عراق آورده شده است. در جایی که رئیس‌جمهور آمریکا به وزیر خارجه دستور می‌دهد که با همکاری وزیر خزانه‌داری و دیگر دستگاه‌های مسئول، اطمینان حاصل کنند که شبکه مالی عراق برای دور زدن تحریم‌ها از سوی ایران استفاده نمی‌شود. بندی که نشان می‌دهد احتمالاً طی روز‌های پیش رو، تحولات دیگری از ناحیه عراق اتفاق بیافتد. 

آنچه السودانی گفت

۱۸ بهمن، خبرگزاری ایسنا به نقل از رسانه‌های عربی گزارش داد: «محمد شیاع السودانی، نخست‌وزیر عراق در گفت‌و‌گو با الشرق اعلام کرد: ما از ایران گاز وارد می‌کنیم تا برق کشور را تامین کنیم. وی همچنین گفت که عراق برای وارد کردن گاز از جمهوری اسلامی ایران از معافیت‌های تحریمی برخوردار است. این اظهارات پس از آن بیان شد که جو ویلسون، عضو مجلس نمایندگان آمریکا که از جمهوری‌خواهان تندرو محسوب می‌شود، در توئیتی مدعی شد که ترامپ به‌زودی معافیت عراق از تحریم‌های ایران را لغو می‌کند.»

صادرات ادامه دارد

از سال ۲۰۱۷ تا نیمه ابتدایی سال ۲۰۲۴، حدود ۵۲ میلیارد متر مکعب به ارزش ۱۵ میلیارد دلار گاز از ایران به عراق صادر شد. این آماری بود که مجید چگنی معاون وزیر وقت نفت در امور گاز، در حاشیه جلسه امضای قرارداد صادرات گاز ایران به عراق (۹ فروردین ۱۴۰۳) مطرح کرد. در همان جلسه بود که وزیر برق عراق بر نیاز مبرم این کشور به واردات گاز از ایران برای تامین سوخت نیروگاه‌ها تاکید کرد. به نظر می‌رسد آمریکا کاهش وابستگی عراق به گاز ایران را پیگیری می‌کند.

پس از انتشار این خبر، خبرنگار مهر با سعید توکلی مدیرعامل شرکت ملی گاز گفت‌و‌گو کرد. توکلی با اشاره به اینکه در حال حاضر صادرات گاز به عراق بر قرار است، اظهار کرد: «با توجه به اینکه ما به تازگی قرارداد خوبی برای صادرات گاز تمدید کرده‌ایم احتمالاً لغو معافیت اعطا شده به عراق برای واردات برق و گاز از ایران برای شکل دیگری از واردات گاز بوده است. خوشبختانه قرارداد ایران و عراق پابرجاست، اما میزان صادرات بنا به شرایط قراردادی کم و زیاد می‌شود.»

تکلیف چابهار چه می‌شود؟

پس از مطرح شدن موضوع لغو معافیت عراق، نگاه‌ها به سمت چابهار برگشته است. بندر شهید بهشتی چابهار، تنها بندر بازرگانی ایران است که در حاشیه اقیانوس قرار دارد. این بندر برای ایران و از سوی دیگر برای هند اهمیت بالایی داشته و دارد. موقعیت چابهار به هند اجازه دور زدن پاکستان و انتقال کالا از طریق ایران به آسیای مرکزی را می‌دهد. معافیت چابهار از تحریم‌های ایران حتی در دوران فشار حداکثری اول ترامپ نیز با رایزنی‌های هند ادامه پیدا کرد. قرارداد ۱۰ ساله ۳۷۰ میلیون دلاری توسعه این بندر نیز میان ایران و هند نیز ۲۳ اردیبهشت امسال منعقد شد. قراردادی که به دلایل مختلف تا کنون اجرایی نشده است. 

مشخص نیست که هندی‌ها همچنان به دنبال توسعه و بهره‌برداری از چابهار باشند. همین مسئله نیز باعث می‌شود که ندانیم آنها رایزنی با آمریکایی‌ها برای تمدید معافیت این بندر را انجام دادند یا نه. آنچه می‌دانیم این است که تا کنون نشانه‌ای از انجام این رایزنی‌ها دیده نشده. بر اساس یادداشت ترامپ، این معافیت‌ها بازنگری می‌شود و مشخص نیست که در این بازنگری، چابهار چه سرنوشتی پیدا خواهد کرد.