درس‌های بازار سهام آرژانتین برای ایران

تریبون اقتصاد- آرژانتین به‌عنوان کشوری که طی سال‌های اخیر با تورم‌های بالا و حتی سه‌رقمی مواجه بوده است، توانسته با اجرای استراتژی‌های مناسب، بازدهی بورس خود را به‌گونه‌ای تنظیم کند که تورم را پوشش دهد. این تجربه می‌تواند حاوی درس‌های ارزشمندی برای بورس تهران باشد.

ساختار بازار سرمایه آرژانتین در سال‌های اخیر دستخوش تغییرات زیادی شده است. تا پیش از سال 2021،  برای 3 سال متوالی بازدهی شرکت‌های بورسی این کشور، توان مقابله با تورم را نداشت و به سبب آن تورم همواره از بورس پیشی گرفته بود. پس از سال 2021، سیاست‌‌‌ها و اقداماتی که دولت این کشور به‌‌‌اجرا گذاشت، موجب شد تا بازدهی بورس از آن تاریخ به‌‌‌طور مداوم با نرخ فزاینده‌‌‌ای از تورم پیشی گیرد و آن را پوشش دهد. این تدابیر، چه در افق کوتاه‌‌‌مدت و چه در بلندمدت، به‌‌‌طور مستقیم و غیرمستقیم آثار خود را در سال‌های اخیر نمایان کرده است.

2021؛ نقطه عطف بورس آرژانتین

به گزارش دنیای اقتصاد، شاخص مروال (MERVAL) به‌عنوان مهم‌ترین شاخص بورس آرژانتین درنظر گرفته می‌شود. این شاخص با روش میانگین وزنی قیمت سهم‌ها محاسبه شده و ارزش بازار پرتفویی را که براساس سهم بازار، حجم معاملات و قیمت‌های پایانی است محاسبه می‌کند. پیش از سال 2021، بورس آرژانتین نتوانسته بود با اختلاف زیادی  از نرخ تورم پیشی بگیرد و تنها بخش محدودی از آن را پوشش می‌‌‌داد. اما در سال 2021،  رشد مروال برای نخستین بار در یک‌دهه اخیر توانست با اختلاف بیش از 14‌واحد‌درصد از تورم پیشی بگیرد. در پایان سال 2021، مروال با رشد 63درصدی خود، موفق شد تورم 48.4درصدی را پوشش دهد.

این روند صعودی ادامه یافت و مروال به پیشتازی خود ادامه داد، به‌‌‌طوری‌‌‌که از آن زمان تاکنون همواره با نرخ رشدی فزاینده از نرخ تورم جلو زده است. در سال 2022، این شاخص با ثبت رشد 142درصدی، از تورم 72.43درصدی عبور کرد و در نهایت در سال 2023، مروال بار دیگر با غلبه بر تورم سه‌‌‌رقمی 133درصدی، بازدهی 360درصدی را به ثبت رساند.

تمرکز دولت «خاویار میلی» بر صنایع کلیدی

از ابتدای سال 2023 تاکنون، صنایع خدمات مالی، انرژی، مخابرات، مصالح و مواد اولیه و کشاورزی به ترتیب بالاترین ارزش بازار را به خود اختصاص داده‌‌‌اند. همچنین نمادهای  YPF(صنعت انرژی)، SUPV (خدمات مالی)، PAMP (صنعت انرژی)، BMA (خدمات مالی)، BBAR (خدمات مالی) و  HARG (مصالح و مواد اولیه) بهترین عملکرد را در چند سال اخیر نشان داده‌اند. همان‌طور که ملاحظه می‌شود، تمامی این شرکت‌ها در زمره پنج صنعت برتر قرار داشته و صنعت انرژی و مالی بیشترین بهره را از ابتکارات دولتی کسب کرده‌‌‌اند.

- صنعت انرژی: طی سال‌های اخیر، دولت اقداماتی را برای تشویق سرمایه‌گذاری در حوزه انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر و استخراج نفت، به‌‌‌ویژه در میدان شیل وکا موئرتا، معرفی کرده است. این سیاست‌‌‌ها شامل ارائه مشوق‌‌‌های مالیاتی، تسهیل فرآیندهای اداری، کاهش بوروکراسی و تسریع در صدور مجوزها برای پروژه‌‌‌های حوزه انرژی است. همچنین، سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌‌‌های حمل‌‌‌ونقل و انتقال انرژی برای تسهیل بهره‌‌‌برداری از میدان‌‌‌ها صورت گرفته است. در نتیجه این اقدامات، جذب سرمایه‌گذاری‌‌‌های داخلی و خارجی شدت یافته و به افزایش ظرفیت تولید و سودآوری شرکت‌هایی نظیر YPF و سایر شرکت‌های فعال در صنعت انرژی کمک کرده است.

- صنعت خدمات مالی: از جمله سیاست‌‌‌های مهمی که بانک مرکزی آرژانتین به‌‌‌منظور تثبیت سیستم مالی اجرا کرده، تسهیل سرمایه‌گذاری خارجی و کاهش کنترل‌‌‌های سرمایه است. این اقدامات به تقویت ترازنامه بانک‌ها و بهبود مدیریت تورم کمک کرده و در نتیجه، موجب افزایش اعتماد سرمایه‌گذاران شده است. این روند، به بهبود عملکرد سهام در موسساتی نظیر Grupo Financiero Galicia  منجر شده است.

- صنعت کشاورزی: در بخش کشاورزی، دولت به طور محتاطانه اقدام به کنترل نرخ‌های مالیاتی در صادرات محصولات کلیدی کشاورزی کرده و سیاست‌‌‌هایی را به‌‌‌منظور افزایش بهره‌‌‌وری کشاورزی پیاده‌سازی کرده است. همچنین، اقدامات موثری برای تسهیل دسترسی به اعتبار برای کشاورزان انجام شده است. آرژانتین، به‌‌‌عنوان یکی از صادرکنندگان بزرگ سویا در جهان، در سال‌های اخیر تلاش کرده است با تمرکز بر مزیت رقابتی خود، به بهبود وضعیت کلی اقتصاد و سهامداران فعال در این صنعت کمک کند. تضعیف peso  نیز به صادرات آرژانتین کمک کرده و فضا را برای رقابت در بازارهای بین‌المللی فراهم کرده است.

سیاستگذاران آرژانتینی چه کردند؟

از مهم‌ترین اقدامات دولت آرژانتین در سال‌های اخیر، تسهیل قوانین بازار سرمایه به‌‌‌منظور دسترسی آسان‌‌‌تر شرکت‌ها به منابع مالی بوده است. کاهش زمان و پیچیدگی‌‌‌های مربوط به فرآیند عرضه اولیه عمومی (IPO) موجب ساده‌‌‌تر شدن رویه صدور اوراق بهادار و عرضه عمومی شده و در نتیجه، شرکت‌های بیشتری را به این سمت سوق داده است. با کاهش موانع اداری و افزایش عرضه‌‌‌های عمومی، تنوع، نقدشوندگی و عمق بازار نیز افزایش یافته و درآمد مناسبی برای دولت ایجاد شده است. علاوه بر این، دولت با کاهش یا اعطای معافیت مالیاتی برای دسته‌‌‌های خاصی از سرمایه‌گذاران، نظیر سرمایه‌گذاران خرد یا صندوق‌های بازنشستگی، افراد را به سرمایه‌گذاری بیشتر در بورس ترغیب کرده است.

از دیگر تغییرات بنیادی که طی سال‌های اخیر در چارچوب قوانین این کشور رخ داده، پیاده‌سازی موثرتر استانداردهای حاکمیت شرکتی است. یک چارچوب قوی حاکمیت به کاهش ریسک‌‌‌های مرتبط با سرمایه‌گذاری، به‌‌‌ویژه در بازارهای ناپایدار، کمک می‌کند. این موضوع شامل الزامات برای اعضای مستقل هیات‌مدیره، افشای منظم اطلاعات و رعایت استانداردهای اخلاقی و حرفه‌ای است.

سابقه بورس آرژانتین در اعمال محدودیت

در 10سال اخیر، آرژانتین تنها چهار بار اقدام به اعمال محدودیت بر بورس خود کرده است. نخستین بار در 30 آوریل 2018، به دنبال کاهش شدید ارزش پزو و نوسانات شدید بازار، بورس و اوراق بهادار آرژانتین (CNV) تصمیم به اعمال دامنه نوسان 10درصدی برای سهام گرفت. این روند به مدت 10روز ادامه داشت تا اینکه در تاریخ 22مه ‌محدودیت‌ها برداشته شد. در 30 اکتبر 2019، دامنه نوسان بورس آرژانتین به مدت 15روز محدود به 20‌درصد بود. این اقدام به دنبال برگزاری انتخابات عمومی و عدم‌قطعیت اقتصادی، به‌منظور جلوگیری از نوسانات شدید صورت گرفت. در13مارس 2020، پس از شیوع ویروس کرونا و بحران اقتصادی ناشی از آن، دولت آرژانتین با محدود کردن دامنه نوسان به 15‌درصد به مدت 78روز، از سقوط شدید بازار جلوگیری کرد. همچنین در همان روز برای چند ساعت معاملات تعلیق شدند. در نهایت در 20سپتامبر 2021، نوسانات بالا در بازارهای مالی و تاثیرات اقتصادی ناشی از تورم موجب شد تا دامنه نوسان بورس به مدت 15روز به 10‌درصد محدود شود.

مقایسه بورس ایران و آرژانتین

از جمله مواردی که بورس آرژانتین را از بورس ایران متمایز می‌کند، نبود دامنه نوسان در شرایط عادی و حجم مبناست. نبود محدودیت‌هایی از جمله حجم مبنا و دامنه نوسان باعث افزایش نقدشوندگی شده و فرصت‌‌‌های خرید و فروش بیشتری را برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌کند. به همین دلیل، سرمایه‌گذاران می‌‌‌توانند به‌راحتی وارد بازار شده و از آن خارج شوند. همچنین عدم‌اعمال دامنه نوسان باعث می‌شود قیمت‌ها براساس عرضه و تقاضا تعیین شده و دقیق‌‌‌تر و سریع‌‌‌تر به اخبار و رویدادها واکنش نشان دهند. این انعطاف‌‌‌پذیری به بهبود کارآیی بازار و کاهش انحراف قیمت‌ها کمک می‌کند.

در بازاری که محدودیت‌های تصنعی مانند دامنه نوسان وجود ندارد، سرمایه‌گذاران بهتر می‌‌‌توانند استراتژی‌‌‌های خود را پیاده‌سازی کنند. این امر می‌‌‌تواند به بهبود تحلیل‌‌‌های تکنیکال و بنیادی کمک کرده و اعمال استراتژی‌‌‌های معاملاتی مختلفی را امکان‌‌‌پذیر سازد. با وجود حجم مبنا در بازارها، افراد یا گروه‌‌‌هایی می‌توانند با انجام معاملات کوچک و دستکاری قیمت‌ها به سطح حجم مبنا برسند و بر قیمت تاثیر بگذارند. با حذف این محدودیت‌ها، کنترل و دستکاری قیمت‌ها دشوارتر شده و موجب جلب اعتماد بازیگران بازار می‌شود. سیاستگذاران در آرژانتین با عدم‌اعمال این محدودیت‌ها، به بازار و سرمایه‌گذاران اجازه داده‌‌‌اند تا سریع‌‌‌تر به اخبار و وقایع روز واکنش نشان دهند و به‌‌‌عنوان یک کاتالیزور مناسب، حرکت این بازار به سمت کارآیی بیشتر را تسهیل کنند.

بورس ایران و آرژانتین در ابعاد مختلفی با یکدیگر متفاوتند و این تفاوت‌‌‌ها عمدتا ناشی از سیاست‌‌‌های اقتصادی و ساختارهای بازار است. در ایران، مداخلات شدید دولت در زمینه‌‌‌هایی نظیر قیمت‌گذاری، یارانه‌‌‌ها و دسترسی به منابع، آزادی عمل شرکت‌های خصوصی را محدود کرده و به طور مستقیم بر اعتماد سرمایه‌گذاران و رشد بازار تاثیر منفی گذاشته است. به‌علاوه، سیستم ارز چندنرخی در ایران پیچیدگی‌‌‌هایی را برای کسب‌وکارها و سرمایه‌گذاران ایجاد کرده که بر عملکرد بازار و پیش‌بینی‌‌‌پذیری سودآوری تاثیر دارد. در مقابل، آرژانتین به اصلاحات بازارمحوری روی آورده که به تشویق سرمایه‌گذاری خصوصی و عرضه‌‌‌های اولیه سهام کمک کرده است. آرژانتین نیز با چالش‌‌‌های سیاسی روبه‌رو بوده، اما دوره‌‌‌هایی از بهبود روابط با سرمایه‌گذاران بین‌المللی، به‌‌‌ویژه پس از پرداخت بخشی از بدهی‌‌‌های خود، به آن کمک کرده است تا اعتماد سرمایه‌گذاران را جلب کند.

علاوه بر این، سیاست‌‌‌های اقتصادی ایران معمولا ناسازگار بوده و این امر موجب عدم‌اعتماد سرمایه‌گذاران می‌شود. تغییرات مکرر در مقررات و جهت‌‌‌گیری‌‌‌های اقتصادی موجب ایجاد عدم‌اطمینان و دلسردی بازیگران بازار از سرمایه‌گذاری در این بازار می‌‌‌شود. این در حالی است که آرژانتین با اجرای اقداماتی که هرچند گاهی بحث‌‌‌برانگیز بوده‌اند، در تلاش است تا اعتماد سرمایه‌گذاران را به بازار خود بازگرداند. بورس تهران نسبت به مروال کوچک‌تر و دارای نقدینگی کمتری است. کمبود ابزارهای سرمایه‌گذاری متنوع و تعداد محدود شرکت‌های پذیرفته‌‌‌شده در بورس می‌‌‌تواند به محدودیت رشد و کاهش عملکرد این بازار منجر شود. از طرف دیگر، آرژانتین زیرساخت‌‌‌های مالی پیشرفته‌‌‌تری دارد که امکان نقدینگی بیشتر و گزینه‌‌‌های سرمایه‌گذاری متنوع‌‌‌تری را فراهم می‌‌‌آورد.

بسیاری از شرکت‌های فهرست‌‌‌شده در بورس مروال وابستگی زیادی به بازارهای خارجی دارند. این شرکت‌ها، به‌‌‌ویژه در بخش‌‌‌های کشاورزی، انرژی و معدن، از صادرات کالاها بهره‌‌‌مند شده و درآمد خود را به ارزهای قوی‌‌‌تری نظیر دلار آمریکا دریافت می‌کنند. این وضعیت موجب می‌شود درآمد آنها کمتر در معرض تورم محلی قرار گیرد و سهام این شرکت‌ها به‌‌‌عنوان پوششی موثر در برابر کاهش ارزش پزو به گزینه‌‌‌ای جذاب برای سرمایه‌گذاران تبدیل شود. شواهد نشان می‌دهد که بازار آرژانتین هم‌اکنون از منظر بنیادی در جایگاه خوبی قرار دارد و می‌توان به آینده آن امیدوار بود. همچنین اخیرا با شکستن رکورد تاریخی خود و سپس تلاش برای تثبیت بالای خط حمایت اصلی خود چشم‌انداز خوبی را نشان می‌دهد.