صورت‌های مالی خودروسازان چه پیامی دارد؟

طبق گزارش سه شرکت بزرگ خودروساز در سامانه کدال، مجموع زیان انباشته ایران‌خودرو، سایپا و پارس‌خودرو (غیرتلفیقی) تا انتهای مهرماه سال‌جاری به بیش از  ۲۰۸ همت رسیده است.

طبق این گزارش، همچنین زیان‌‌‌دهی خودروسازان بزرگ کشور در نیمه نخست امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته با کاهش قابل‌توجه ۶۵ درصدی مواجه بوده است. بر این اساس، خودروسازان نیمه‌‌‌دولتی از ابتدای امسال تا انتهای مهرماه ۱۱ همت زیان‌‌‌ داشته‌‌‌اند. این در شرایطی است که این رقم در مدت مشابه سال گذشته ۳۱ همت بوده است که نشان از کاهش ۶۵درصدی زیان آنها دارد.

کاهش شیب زیان‌‌‌دهی خودروسازان بزرگ کشور در شرایطی رخ داده که طی ۱۸ ماه گذشته هیچ قیمت‌گذاری جدیدی برای محصولات خودرویی انجام نشده و فریز قیمتی فشار زیادی به نقدینگی این شرکت‌ها وارد کرده است.

البته زیان‌انباشته خودروسازان در آمار سه‌ماه ابتدایی امسال ۲۴۵ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان اعلام شده بود. آماری که در انتهای بهار امسال منتشر شد، آمار تلفیقی بود، به این معنا که سود و زیان شرکت‌های زیرمجموعه و تجاری که از قضا زیان‌‌‌دهی زیادی هم دارند، در آن منظور شده بود، اما در اطلاعات ۶ ماهه، خودروسازان آمار تلفیقی ارائه ندادند و زیان انباشته ۲۰۸‌ هزار و ۳۴۰ میلیارد و ۵۵۸ میلیون تومانی ذکر شده تنها مربوط به شرکت‌های مادر است.

بنابراین تغییر رقم زیان انباشته در مهرماه نسبت به بهار به دلیل حذف شرکت‌های زیرمجموعه از محاسبات است. اما اگر تنها شرکت‌های مادر را در نظر بگیریم، تا انتهای سال ۱۴۰۲ مجموع زیان انباشته آنها ۱۸۶‌ هزار و ۴۱۴ میلیارد و ۲۳۹ میلیون تومان بوده که در انتهای مهرماه این رقم به ۲۰۸‌ هزار و ۳۴۰ میلیارد و ۵۵۸ میلیون تومان رسیده و رشد حدود ۲۲ همتی و ۱۱.۸ درصدی را ثبت کرده است.

با وجود این، سرعت افزایش زیان انباشته و زیان‌‌‌دهی ماهانه این شرکت‌ها کاهشی شده است. البته کاهش روند زیان خودروسازان بزرگ کشور تا حدی قابل پیش‌بینی بود، چرا که مدیران این شرکت‌ها در مجمع عمومی سالانه خود که مردادماه سال‌جاری برگزار شد، روی افت زیان‌‌‌دهی تاکید داشته و وعده دادند که زیان‌‌‌دهی را پشت سر خواهند گذاشت.

چند عامل را می‌‌‌توان در افت آهنگ زیان‌‌‌دهی خودروسازان موثر دانست. یکی از این عوامل عرضه خودروهای جدید است. سه شرکت بزرگ خودروساز در نیمه نخست امسال تولید محصولات زیان‌ده را کاهش داده و محصولات جدید را که عموما سودده هستند جایگزین و افزایش تولید داده‌اند.

همین موضوع به کاهش زیان خودروسازان کمک شایانی کرده است. از طرف دیگر آن‌طور که مدیرعامل ایران‌خودرو در مجمع مردادماه عنوان کرده، دست‌‌‌کم ۳۰‌ درصد از زیان انباشته این شرکت، از محل بهای تمام‌‌‌شده تولید محصولات بوده است.

با این‌‌‌حال دو شرکت ظاهرا اقداماتی برای کاهش بهای تمام‌‌‌شده تولید انجام داده‌‌‌اند، به‌‌‌طوری‌‌‌که مدیرعامل سایپا در این زمینه تاکید کرده است در حوزه کاهش هزینه‌‌‌ها، بعضی قطعات تا ۵۰‌ درصد قیمت تامینشان کاهش یافته و بر این اساس پیش‌بینی کرده که امسال بیش از ۱۰ همت کاهش هزینه در تامین قطعات صورت خواهد گرفت. بنابراین گویا شرکت‌های بزرگ خودروساز به سمت کاهش هزینه‌‌‌ها از جمله هزینه‌‌‌های حاصل از تامین قطعه پیش رفته‌‌‌اند.

علاوه بر این دو استراتژی متفاوت در ایران خودرو و سایپا برای کاهش زیان در پیش گرفته شده است. تاکید ایران‌خودرو در این زمینه خروج خودروهای زیان‌‌‌ده بوده است.

خروج این محصولات تاثیر زیادی بر کاهش زیان‌‌‌دهی آبی‌‌‌پوشان جاده مخصوص داشته است؛ روشن‌‌‌ترین مثال در این مورد توقف تولید پژوپارس است. طبق آماری که خردادماه امسال منتشر شد، قیمت تمام‌شده تولید هر دستگاه خودروی پژو پارس رقمی معادل ۳۵۴میلیون تومان بوده، در حالی که نرخ فروش کارخانه‌‌‌ای این خودروی پُر طرفدار فقط ۲۹۴ میلیون تومان بوده و این امر موجب ضرر ۶۰میلیون تومانی کارخانه ایران‌خودرو از تولید این خودرو شده بود.

همچنین از بیش از ۱۱۰ همتی که ایران‌خودرو سال گذشته زیان کرد، ۵۱ همت تنها برای تولید پژو پارس بوده است. بنابراین خروج این خودروی ابرزیان‌‌‌ده از خط تولید کمک زیادی به ایران‌خودرو برای کاهش زیان در سال‌جاری کرده است. همچنین طی دوماه گذشته ایران‌خودرو در واردات خودرو نیز ورود بیشتری داشته‌‌‌ است.

اما احتمال می‌رود سرعت افت زیان سه خودروساز بزرگ کشور در نیمه دوم سال بیشتر شود، چرا که طبق شنیده‌‌‌ها وزارت صمت با رشد 30 درصدی (به طور میانگین) محصولات داخلی موافقت کرده است. اگر این امر به‌زودی محقق شود و فریز قیمتی 18 ماهه خودرو به پایان برسد، زیان‌‌‌دهی خودروسازان باز هم رو به کاهش خواهد رفت.

جزئیات زیان خودروسازان

طبق آمار و اطلاعاتی که سه غول خودروسازی کشور در سامانه کدال ثبت کرده‌‌‌اند، بیشترین افت زیان در 6 ماه امسال مربوط به سایپا است. دومین خودروساز بزرگ کشور در نیمه نخست سال 1402 به میزان 6‌ هزار و 605 میلیارد و 779 میلیون تومان زیان داشته، اما در مدت مشابه سال‌جاری این رقم را به ‌هزار و 140 میلیارد و 791 میلیون تومان رسانده است. بنابراین در مدت مذکور زیان سایپا 5‌ هزار و 464 میلیارد و 988 میلیون تومان معادل 82‌ درصد کمتر زیان کرده است.

زیان انباشته این شرکت نیز در این مدت زمان 7‌ هزار و 327 میلیارد و 105 میلیون تومان معادل 14.3‌ درصد بیشتر شده و به 58‌ هزار و 611 میلیارد و 416 میلیون تومان رسیده است.

این در شرایطی است که سرمایه ثبت‌‌‌‌‌‌شده سایپایی‌‌‌ها در بورس، کمی بیش از 19 هزار و 550 میلیارد تومان است؛ بنابراین زیان انباشته آنها از دوبرابر این سرمایه هم بیشتر است.

بنابراین نارنجی‌‌‌پوشان جاده مخصوص همچنان مشمول ماده ۱۴۱ قانون تجارت هستند. این ماده قانونی تاکید می‌کند: «اگر بر اثر زیان‌های وارده حداقل نصف سرمایه شرکت از بین برود، هیات‌مدیره مکلف است بلافاصله مجمع عمومی فوق‌العاده صاحبان سهام را دعوت کند تا موضوع انحلال یا بقای شرکت مورد شور و رای قرار گیرد.» البته خودروسازان تاکنون توانسته‌‌‌اند با تجدید ارزیابی دارایی‌‌‌های خود از این اتفاق جلوگیری کنند.

سری هم به ایران‌خودرو بزنیم، بزرگ‌ترین خودروساز کشور در نیمه نخست امسال 7‌ هزار و 279 میلیارد و 378 میلیون تومان زیان کرده است. این در شرایطی است که این رقم در مدت مشابه سال گذشته 19‌ هزار و 824 میلیارد و 739 میلیون تومان بود. بنابراین ایران‌خودرویی‌‌‌ها در این مدت زمان زیان خود را در مقایسه 6 ماهه، 12‌ هزار و 545 میلیارد و 361 میلیون تومان معادل 63‌ درصد کاهش داده‌‌‌اند.

اما زیان انباشته بزرگ‌ترین خودروساز کشور در نیمه اول سال 10.7‌ درصد بیشتر شده است. بنا بر اطلاعات و آمار ثبت‌شده در سازمان بورس زیان انباشته این شرکت تا انتهای سال 1402 به میزان 110‌ هزار و 361 میلیارد و 263 میلیون تومان بود، اما حالا این رقم به 122‌ هزار و 160 میلیارد و 175 میلیون تومان رسیده است. سرمایه ثبت‌‌‌شده ایران‌‌‌خودرویی‌‌‌ها در بورس، کمی بیش از 30 هزار میلیارد تومان است؛ بنابراین زیان انباشته آنها از دوبرابر این سرمایه هم عبور کرده و بزرگ‌ترین خودروساز ایران کماکان مشمول ماده قانون تجارت است.

در‌‌‌ نهایت پارس‌‌‌خودرو دارای کمترین زیان انباشته در بین سه‌خودروساز بزرگ کشور است که این موضوع با تیراژ پایین‌‌‌تر آن نسبت به ایران‌‌‌خودرو و سایپا ارتباط دارد. این زیرمجموعه سایپا، در 6 ماه امسال 2 هزار و 162 میلیارد و   508 میلیون تومان زیان کرده است. این رقم برای پارس‌‌‌خودرویی‌‌‌ها در مدت مشابه سال قبل 4 هزار و 202 میلیارد و 206 میلیون تومان بوده است. بنابراین زیان 6ماه سومین خودروساز بزرگ کشور 2‌ هزار و 39 میلیارد و 698 میلیون تومان معادل 48‌ درصد کمتر شده است.

طبق آمار ارائه‌‌‌‌‌‌شده به بورس، پارس‌‌‌خودرو 27‌ هزار و 568 میلیارد و 967 میلیون تومان زیان انباشته را در پایان مهرماه به ثبت رسانده است. در مقایسه با انتهای سال 1402، پارس‌‌‌خودرویی‌‌‌ها با رشد حدودا 2 هزار و 800 میلیارد تومانی زیان انباشته مواجه شده‌‌‌اند. به عبارت بهتر، در مقایسه با انتهای سال 1402، زیان انباشته پارس‌‌‌خودرو حدودا 11.3 درصد رشد نشان می‌دهد. سرمایه ثبت‌‌‌شده پارس‌‌‌خودرویی‌‌‌ها در بورس، کمی بیش از 11 هزار و 300 میلیارد تومان است؛ بنابراین زیان انباشته آنها از نصف سرمایه بالاتر است. از همین رو پارس‌‌‌خودرو هم مشمول ماده ۱۴۱ قانون تجارت است.

به طور کلی می‌‌‌توان گفت که سال 1403، تا به امروز سال خوبی از نظر روند کاهشی زیان برای خودروسازان بزرگ کشور بوده است و حتی با رشد قریب‌‌‌الوقوع قیمت رسمی خودرو احتمالا افت زیان این شرکت‌ها با آهنگ تندتری پیش برود. با این حال هنوز هم زیان انباشته خودروسازان بسیار نگران‌‌‌کننده بوده و لازم است که سیاستگذار هر چه سریع‌‌‌تر در مورد نگاه خود به این صنعت تجدیدنظر کند تا با عبور کامل از زیان‌‌‌دهی، صنعت خودروی کشور بتواند بحران‌های کنونی خود را پشت سر بگذارد.