راست و دروغ اختلاس سه هزار میلیارد تومانی مه‌آفرید خسروی

تریبون اقتصاد - ماجرای اختلاس سه هزار میلیارد تومانی در سال ۱۳۹۰، جنجال زیادی به پا کرد. این اختلاس که با نام مه‌آفرید امیرخسروی، تاجر پرنفوذ، گره خورده است، به دلیل ابعاد بی‌سابقه‌اش، بازتابی گسترده در داخل و خارج کشور داشت.

اختلاس سه هزار میلیارد تومانی که در سال‌های ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۰  رخ داد، یکی از بزرگ‌ترین و جنجالی‌ترین پرونده‌های اقتصادی تاریخ کشور بود. در این اختلاس، نام هفت بانک مختلف به میان آمد که از جمله آن‌ها می‌توان به بانک‌های صادرات ایران، ملی، سامان، سپه، صنعت و معدن و پارسیان اشاره کرد. این اختلاس ابتدا در سال ۱۳۸۸ با رقمی کمتر از ۸۰ میلیارد تومان آغاز شد، اما در سال ۱۳۸۹ به حدود ۸۰۰ میلیارد تومان رسید و در نهایت در سال ۱۳۹۰ به رقمی در حدود سه هزار میلیارد تومان افزایش یافت.

این تخلف مالی که از طریق بانک صادرات ایران انجام و کشف شد، باعث شد تا مجوز بانک آریا لغو شده و سهام‌داران اصلی این بانک، شامل عنایت‌الله دهقان و مه‌آفرید امیرخسروی، به همراه دیگر افراد مرتبط با پرونده، دستگیر شوند. این اختلاس نه تنها اقتصاد کشور را تحت تاثیر قرار داد بلکه موجی از انتقادات و نگرانی‌ها را در خصوص وضعیت نظام بانکی و نظارت‌های مالی در کشور به‌وجود آورد.

آغاز ماجرا؛ چه کسی فساد سه هزار میلیارد تومانی را فاش کرد؟

افشای این پرونده با اعلام بانک صادرات ایران آغاز شد. مدیرعامل وقت بانک صادرات برای اولین‌بار در مصاحبه‌ای رسمی از کشف تخلفات مالی گسترده خبر داد. تحقیقات اولیه نشان داد که گروهی به سرکردگی مه‌آفرید امیرخسروی با استفاده از اسناد جعلی، اعتبارنامه‌های کلانی از بانک‌ها دریافت و سپس آن‌ها را نقد کرده‌اند.

اختلاس سه هزار میلیاردتومانی یعنی چقدر؟

در آن زمان، مبلغ سه هزار میلیارد تومان معادل ۲.۶ میلیارد دلار بود. با درنظرگرفتن نرخ امروز دلار (تقریباً 60 هزار تومان)، این مبلغ ارزشی بالغ بر 156 هزار میلیارد تومان پیدا می‌کند. چنین رقمی نشان‌دهنده عمق این فساد و خسارت‌های گسترده‌ای است که به اقتصاد کشور وارد شد.

قیمت سکه طلا در این سال نوسانات زیادی داشت و در انتهای سال 1390، سکه امامی حدود 520 هزار تومان قیمت داشت​. با مبلغ ۳ هزار میلیارد تومان امکان خرید  ۵.۷۶۹.۲۳۰ قطعه سکه طلا وجود داشت.

دلار در سال 1390 در بازار آزاد ایران حدود 1,000 تومان و یورو در آن زمان حدود 1,400 تومان بود​. 3هزار میلیارد تومان آن روزها معادل 2.6 میلیارد دلار و ۲.۱۴ میلیارد یورو ارزش داشت.

در سال 1390، متوسط قیمت هر متر مربع مسکن در گرانترین مناطق تهران حدود 2 میلیون تومان بود​. با عدد اختلاس از بانک صادرات ۱.۵ میلیون متر مربع خانه در مناطق بالاشهر تهران خرید (که معادل تقریباً ۱۵۰۰ واحد مسکن ۱۰۰ متری است).

در زمان اختلاس 3 هزارمیلیارد تومانی، خودروهایی مانند پورشه 911 و مرسدس بنز S-Class گران‌ترین خودروهای بازار ایران بودند که قیمت آن‌ها بین 300 میلیون تا 500 میلیون تومان متغیر بود​. با آن رقم می شد 10 هزار دستگاه خودرو لاکچری (مانند پورشه، مرسدس بنز، یا بی‌ام‌و) خرید.

نقشه مه‌آفرید امیرخسروی؛ چگونه این فساد انجام شد؟

مه‌آفرید امیرخسروی، به‌عنوان مالک گروه سرمایه‌گذاری امیرمنصور آریا، شبکه‌ای پیچیده از شرکت‌های تابعه را ایجاد کرده بود. این شرکت‌ها از طریق جعل اسناد، موفق به دریافت اعتبارنامه‌های بانکی (LC) از بانک صادرات شدند. سپس این اعتبارنامه‌ها در بانک‌های دیگر نقد و مبالغ حاصل به‌جای سرمایه‌گذاری مشروع، صرف خرید املاک، پرداخت رشوه و گسترش امپراتوری مالی او شد.

ابعاد شبکه فساد در پرونده مه‌آفرید امیرخسروی

در این پرونده، تعدادی از مدیران بانکی، مسئولان دولتی و حتی برخی از نزدیکان مه آفرید امیرخسروی دخیل بودند. آن‌ها یا به او کمک می‌کردند تا به‌سادگی از سیستم بانکی سوءاستفاده کند یا از مزایای مالی این اختلاس بهره می‌بردند.

سرنوشت متهمان پرونده فساد سه هزار میلیارد تومانی

با آشکارشدن این فساد، ده‌ها نفر بازداشت و به دادگاه احضار شدند. مه‌آفرید امیرخسروی، متهم اصلی پرونده، به اتهام «فساد فی‌الارض» محاکمه شد و در خرداد ۱۳۹۳ به دار آویخته شد. سایر متهمان نیز به احکام سنگین از جمله حبس طولانی‌مدت، مصادره اموال و محرومیت از خدمات دولتی محکوم شدند.

آخرین باری که نام پرونده اختلاس سه هزار میلیارد تومانی را شنیدیم

پرونده اختلاس سه هزارمیلیاردی هنوز به‌عنوان یکی از نقاط عطف فساد اقتصادی در ایران شناخته می‌شود و گاه‌وبیگاه موردبحث قرار می‌گیرد. آخرین بار در سال ۱۴۰۲، برخی رسانه‌ها به پیامدهای ماندگار این اختلاس و آسیب‌هایی که این قبیل فسادها به اعتماد عمومی وارد می‌کنند، پرداختند.

این پرونده تأثیرات گسترده‌ای بر سیاست‌گذاری‌های اقتصادی ایران داشت. پس از این ماجرا، نظارت‌های بانکی افزایش یافت و اصلاحاتی در فرآیند اعطای وام و اعتبار به شرکت‌های خصوصی اعمال شد. بااین‌حال، منتقدان معتقدند که پرونده مه‌آفرید تنها نوک کوه یخ فساد در ایران بود و هنوز چالش‌های بزرگی در راه مبارزه با فساد وجود دارد.

اختلاس سه هزار میلیاردتومانی نه‌تنها بزرگ‌ترین رسوایی مالی تاریخ ایران بود، بلکه به نقطه عطفی برای آگاهی عمومی از ابعاد فساد سیستمی تبدیل شد.