چرا همتی درباره افزایش قیمت بنزین اشتباه می‌کند؟

تریبون اقتصاد - افزایش قیمت بنزین در سال 1404 تقریباً قطعی است چون همین الان مردم یک بطری آب آشامیدنی را گران‌تر می‌خرند و اگر دست خودشان باشد آنها هم نرخ فعلی بنزین را منطقی نمی‌دانند اما از این طرف توجیه جدید وزیر اقتصاد برای افزایش قیمت بنزین هم اشتباه به نظر می‌رسد.

به گزارش تریبون اقتصاد؛ مجلس تصمیم‌گیری درباره افزایش قیمت بنزین را به دولت داده است. محسن زنگنه، عضو کمیسیون تلفیق لایحه بودجه رسما خبر را اعلام کرده و رئیس مجلس برای اینکه مانند آبان 98 پایش گیر نباشد، ترجیح داده از همین حالا خودش را کنار بکشد. از منظر اقتصادی، راهی جز تغییر قیمت بنزین وجود ندارد. فقط می‌ماند مهیا کردن افکار عمومی برای پذیرش مسئله. عبدالناصر همتی، پیش‌قدم شده و به تازگی برای توجیه افزایش قیمت بنزین دلیلی آورده که قبلا ورد زبان حامیان طرح اختصاص بنزین به کد ملی هر ایرانی بود. در این نوشته تلاش می‌کنیم به زبانی ساده توضیح دهیم چرا برخلاف گفته وزیر اقتصاد، این نظریه غلط است و افزایش قیمت بنزین اتفاقا بر زندگی روزمره فقرا تاثیر می‌گذارد.

معایب افزایش قیمت بنزین به بهانه عدالت اجتماعی

افزایش قیمت بنزین یا حداقل پیدا کردن راهکاری برای جبران ناترازی بنزین جزو وظایف وزیر اقتصاد است. مسعود پزشکیان، چند مرتبه این مسئله را تکرار کرده و گفته با استفاده از تجربیات و نظریات گروهی از جمله وزیر اقتصاد، سرگرم تهیه سازوکار مناسب است.

افزایش قیمت بنزین یکی از گزینه‌های جدی پیش روی دولت محسوب می‌شود؛ از سال 1398 تا الان هر لیتر بنزین سهمیه‌ای با قیمت هزار و 500 تومان عرضه شده و مردم بابت هر لیتر بنزین آزاد، سه هزار تومان پول می‌دهند. مردم همین حالا برای یک لیتر نوشابه 24 هزار تومان پول می‌دهند و آب آشامیدنی بسته‌بندی، لیتری شش تا هفت هزار تومان است.

وزیر اقتصاد اما در توجیه افزایش قیمت بنزین، روش متفاوتی در پیش گرفته است. عبدالناصر همتی در مصاحبه تلویزیون خود قیمت پایین بنزین را به ضرر حداقل نصف مردم جامعه دانسته: ۵۰ درصد مردم خودرو ندارند و این ۵۰ درصد چه نفعی از پایین بودن قیمت بنزین می‌برند؟ کسانی نفع می‌برند که چندین خودرو داشته باشند. به گفته وزیر اقتصاد، باید برای افزایش قیمت بنزین تدبیری صورت بگیرد. طوری که منافع افزایش قیمت بنزین به ۵۰ درصد مردمی برسد که فاقد خودرو هستند و باید روی این مساله فکر شود.

اگر عبدالناصر همتی، واقعا به آنچه گفته باور داشته باشد و فرض کنیم از سر خیرخواهی سخن گفته، باز حداقل نصف اظهاراتش اشتباه است. چون مردم عادی، حتی آنهایی که ماشین ندارند و از تاکسی، اتوبوس و سایر روش‌های حمل‌ونقل عمومی استفاده می‌کنند هم زندگی و معاش روزمره‌شان تحت تاثیر افزایش قیمت بنزین قرار خواهد گرفت.

نقطه ضعف تغییر شیوه سهمیه‌بندی بنزین

اختصاص بنزین به کد ملی هر ایرانی با تکیه بر شعارهای عدالت‌محور و برابری تبلیغ می‌شود. مدافعان و طراحانش می‌گویند چون دولت بابت هر لیتر بنزین یارانه می‌دهد، عدالت حکم می‌کند هر ایرانی، چه صاحب ماشین باشد و چه نباشد، مقداری معین از تولید بنزین کشور سهم ببرد. بعد به آنها اجازه دهیم در بازاری که مشخص نیست چطوری است، آن را آزادانه خرید و فروش کنند.

قیمت بنزین در روش اختصاص سوخت به کد ملی هر ایرانی بر اساس عرضه و تقاضا مشخص می‌شود و دولت می‌تواند هر مقدار بنزینی که در اختیار دارد را با قیمت بالاتر بفروشد. تا اینجا تقریبا با سه نرخ بنزین روبرو هستیم. سهمیه هر نفر هم می‌شود ماهی 15 لیتر. حتی اگر تصور کنیم نرخ سوم بنزین 10 هزار تومان باشد، در ماه 150 هزار تومان. دولت هم می‌تواند با عرضه بنزین آزاد کمبود بودجه خود را جبران کند.

اختصاص بنزین به کد ملی هر ایرانی شاید در کوتاه‌مدت بتواند مشکل ناترازی بنزین را رفع کند. حتی شاید به نفع کسانی باشد که مالک خودرو نیستند اما زیر نقاب قشنگ آن ابهاماتی به چشم می‌خورد. بعضی‌ها می‌گویند این اقدام، زمینه‌چینی برای افزایش قیمت بنزین در آینده است. چون می‌خواهند قیمت بنزین را بالا ببرند ولی از تنش احتمالی ناشی از این تصمیم پرهیز دارند، ابتدا به هر ایرانی 15 لیتر بنزین می‌دهند تا شیرینی دریافت یارانه در قالب پول نقد به مذاقشان خوش بیاید اما دولت در نهایت قیمت بنزین را طبق میل خودش بالا می برد.

یارانه نقدی را به خاطر بیاورید! طی دو مرحله آزادسازی قیمت حامل‌‌های انرژی و گاز و آب و برق، یارانه 45 هزار و 500 تومان و این اواخر یارانه 300 هزار تومانی به حساب مردم واریز شد اما از این طرف تورم و قیمت‌ها با سرعتی نابرابر به پیش تاختند. شاید بد نباشد از پیشنهاددهندگان طرح اختصاص بنزین به کد ملی هر ایرانی بپرسیم توزیع یارانه عمومی دقیقا کی و چه وقت توانسته سطح رفاه جامعه را افزایش دهد و آیا با دادن 20 هزار تومان یارانه بنزین فقر از بین خواهد رفت؟

چرا همتی درباره افزایش قیمت بنزین اشتباه می‌کند؟

قیمت بنزین آزاد هر چقدر باشد، مالک خودروهای آنچنانی را اذیت نمی‌کند. آنها برای فرار از دردسر‌ خرید‌وفروش بنزین در سامانه احتمالی، حتی حاضر می‌شوند بنزین 20 هزار تومانی در باک خودرو بریزند اما تکلیف راننده پیکان وانت، نیسان آبی که بار جابجا می‌کنند یا پراید مدل 1383 که در اسنپ مشغول است چه می‌شود؟

قیمت بنزین برخلاف آنچه عبدالناصر همتی می‌گوید روی زندگی و معاش آن 50 درصد فاقد خودرو هم تاثیر می‌گذارد. بعید است شخصی مثل وزیر اقتصاد نداند که این گروه اتفاقا چون ماشین ندارند، هر روز سراغ ناوگان حمل‌ونقل عمومی، شامل اتوبوس، تاکسی و غیره می‌روند. چرا وزیر اقتصاد نمی‌داند افزایش قیمت بنزین، کرایه اتوبوس را بالا می‌برد و با کاهش درآمد رانندگان تاکسی، آنها را به فکر بالا بردن کرایه‌ها می‌اندازد.

افزایش قیمت بنزین، به سیستم حمل‌ونقل ترانزیت فشار وارد می‌کند. وانت‌ها، کامیون‌های باربری در سطح شهر و استان‌ها بار جابجا می‌کنند و مواد اولیه را به دست کارخانه‌ها و کارگاه‌ها می‌اندازند. قیمت تمام شده آرد برای طبخ نان، محصولات کشاورزی و خوراکی، گوشت و مرغ و تخم‌مرغ، قطعا با افزایش قیمت بنزین بالا می‌رود و باید به تناسب همین مسئله نرخ‌ حمل‌ونقل را دوباره تعریف کرد.

افزایش قیمت بنزین، همچنین گروهی از مردم را که از ترس قیمت بلیط هواپیما به ناوگان حمل‌ونقل جاده‌ای پناه آورده‌اند را با رشد قیمت بلیط اتوبوس روبرو می‌کند و حتی در جایی مثل جزیره هرمز که زندگی متکی به رفت‌وآمد مکرر قایق‌های کوچک است اثر می‌گذارد. دوباره به آنچه عبدالناصر همتی گفته دقت کنید: ۵۰ درصد مردم خودرو ندارند این ۵۰ درصد چه نفعی از پایین بودن قیمت بنزین می‌برند؟ بله اقای وزیر اقتصاد افزایش قیمت بنزین روی زندگی همه ما تاثیر می‌گذارد. باز به قول آن کشاورز شجاع طبسی که سال 97 محمود حجتی، وزیر کشاورزی را مخاطب قرار داد، «خودتان می‌دانید و مملکتتان»!