موافقات و مخالفان ارز تک‌نرخی چه می‌گویند؟
گروهی از کارشناسان اقتصادی معتقدند تک‌نرخی شدن ارز می‌تواند نوسانات شدید ارزی را کاهش دهد
تریبون اقتصاد - دونرخی‌شدن ارز در ایران به سال ۱۳۵۷ و پس از پیروزی انقلاب اسلامی برمی‌گردد. در آن زمان، بعد از انقلاب اسلامی و بروز بحران‌های اقتصادی، دولت ایران سیاست‌های ارزی جدیدی را اتخاذ کرد که منجر به ایجاد نرخ رسمی و غیررسمی (آزاد) ارز شد.
به گزارش تریبون اقتصاد؛ قیمت دلار در دوره جنگ ایران و عراق و پس از آن در دهه 70 و 80 و حتی در دوران تحریم‌های بین‌المللی و بحران‌های اقتصادی، دونرخی باقی ماند. اواخر دهه ۹۰ بود که دولت ایران نرخ‌های متفاوتی برای ارز در نظر گرفت تا کنترل بیشتری بر بازار ارز و واردات داشته باشد. دولت مسعود پزشکیان یک بار دیگر برای تک‌نرخی کردن قیمت ارز دورخیز کرده است هرچند این ماجرا موافقان و مخالفان بسیاری دارد.
موافقان تک‌نرخی شدن ارز
در ایران، بحث تک‌نرخی شدن ارز همواره یکی از موضوعات داغ و موردبحث در بین اقتصاددانان، مسئولین و مردم بوده است. ازآنجاکه نرخ ارز در ایران همواره تحت‌تأثیر عوامل مختلف داخلی و خارجی قرار دارد، این موضوع به‌عنوان یکی از چالش‌های اساسی در سیاست‌گذاری اقتصادی کشور مطرح شده است.
گروهی از کارشناسان اقتصادی معتقدند که تک‌نرخی شدن ارز می‌تواند به شفافیت بازار ارز کمک کرده و از فساد در معاملات ارزی جلوگیری کند. به اعتقاد آنها، اگر نرخ ارز در بازار آزاد و رسمی یکسان باشد، دیگر شاهد بازار سیاه و دلالی ارز نیستیم و افراد حقیقی و حقوقی می‌توانند از نرخ یکسانی برای خریدوفروش ارز استفاده کنند.
به باور آنها، تک‌نرخی شدن ارز می‌تواند نوسانات شدید ارزی را کاهش دهد. این گروه می‌گویند که با یک نرخ ثابت، بازار از حدس و گمان‌های مربوط به قیمت ارز جلوگیری می‌کند و به کسب‌وکارها و تولیدکنندگان کمک می‌کند تا تصمیمات بهتری بگیرند
از نظر این گروه، تک‌نرخی شدن ارز باعث تقویت اعتماد عمومی به ریال خواهد شد. آنها بر این باورند که اگر نرخ ارز به طور رسمی و شفاف تعیین شود، افراد و شرکت‌ها تمایل بیشتری به استفاده از ریال خواهند داشت و از تبدیل‌های مکرر ارز به دیگر ارزها جلوگیری می‌شود.
عبدالناصر همتی (رئیس پیشین بانک مرکزی ایران و وزیر اقتصاد کنونی):
عبدالناصر همتی در مقاطع مختلف به‌ضرورت تک‌نرخی شدن ارز اشاره کرده و معتقد بود که تک‌نرخی کردن ارز باعث شفافیت و کاهش فساد در سیستم ارزی کشور می‌شود. همتی تأکید می‌کرد که تک‌نرخی شدن ارز می‌تواند ثبات بیشتری به بازار ارز بدهد و از ایجاد نرخ‌های غیررسمی جلوگیری کند.
مسعود نیلی (مشاور اقتصادی رئیس‌جمهور سابق):
مسعود نیلی، یکی از اقتصاددان‌های برجسته و مشاور اقتصادی حسن روحانی، بر این باور است که تک‌نرخی شدن ارز می‌تواند به بهبود شفافیت اقتصادی و کاهش فاصله میان نرخ‌های مختلف ارز در بازار رسمی و غیررسمی کمک کند. او معتقد است که در صورت ایجاد ثبات در اقتصاد و کاهش تورم، تک‌نرخی شدن ارز می‌تواند منجر به کاهش نوسانات ارزی و تقویت اعتماد عمومی به بازار ارز شود.
جواد صالحی اصفهانی (اقتصاددان و استاد دانشگاه):
صالحی اصفهانی هم در مقالات و مصاحبه‌های خود بر این نکته تأکید کرده است که تک‌نرخی شدن ارز در بلندمدت می‌تواند به کاهش فساد و شفافیت بیشتر در بازار ارز کمک کند. او معتقد است که این سیاست درصورتی‌که همراه با اصلاحات دیگر اقتصادی باشد، می‌تواند نتایج مثبتی برای اقتصاد ایران داشته باشد.
مخالفان تک‌نرخی شدن ارز
گروهی از کارشناسان معتقدند که تک‌نرخی شدن ارز در شرایط فعلی اقتصاد ایران عملی نیست. آنها می‌گویند که ایران با مشکلات زیادی از جمله تحریم‌ها و فشارهای اقتصادی روبه‌رو است و بازار ارز کشور تحت‌تأثیر این مسائل قرار دارد. در چنین شرایطی، تک‌نرخی شدن ارز ممکن است به ایجاد بحران‌های اقتصادی جدید منجر شود. آنها باور دارند که تک‌نرخی شدن ارز بدون توجه به شرایط خارجی و داخلی ممکن است باعث افزایش شدید قیمت‌ها و فشار بر معیشت مردم شود.
منتقدان دیگر تک‌نرخی شدن ارز بر این باورند که درصورتی‌که نرخ ارز در بازار آزاد به طور ناگهانی تک‌نرخی شود، ممکن است این سیاست نتایج منفی داشته باشد. آنها اشاره می‌کنند که تک‌نرخی شدن بدون فراهم‌کردن زمینه‌های لازم برای کنترل و مدیریت بازار ارز، ممکن است به بحران‌های جدید اقتصادی منجر شود و باعث کاهش عرضه ارز در بازار رسمی شود.
برخی صادرکنندگان و واردکنندگان نیز نگران این هستند که تک‌نرخی شدن ارز به نفع آنها نباشد. آنها معتقدند که در شرایط تک‌نرخی شدن ارز، به دلیل تفاوت نرخ ارز رسمی و بازار آزاد، قیمت تمام‌شده کالاها افزایش می‌یابد و این می‌تواند به ضرر تولیدکنندگان و صادرکنندگان ایرانی تمام شود. از طرفی، واردات کالاهایی که وابسته به ارز دولتی یا نیمایی هستند، ممکن است در قیمت‌گذاری دچار مشکل شوند.
محمدباقر نوبخت (رئیس پیشین سازمان برنامه‌وبودجه):
نوبخت که سابقاً رئیس سازمان برنامه‌وبودجه ایران بود، بارها گفته که تک‌نرخی شدن ارز در شرایط تحریمی و اقتصادی کنونی ایران می‌تواند به ایجاد بحران‌های جدید منجر شود. او معتقد است که در حال حاضر کشور به ثبات اقتصادی نیاز دارد و تک‌نرخی کردن ارز باید در شرایطی انجام شود که سایر مشکلات اقتصادی از جمله تورم کنترل شده باشد.
حسین رادفر (استاد دانشگاه و اقتصاددان):
حسین راغفر، اقتصاددان و استاد دانشگاه، از منتقدان سرسخت تک‌نرخی شدن ارز است. او باور دارد که در شرایط فعلی، تک‌نرخی شدن ارز به افزایش قیمت‌ها و فشار بیشتر بر اقشار کم‌درآمد جامعه منجر خواهد شد. به عقیده او، سیاست‌های اقتصادی باید ابتدا در جهت تقویت تولید داخلی، کاهش وابستگی به واردات و اصلاح سیستم مالی کشور حرکت کنند تا زمینه برای اجرای تک‌نرخی شدن ارز فراهم شود.
نقد علی صالح‌آبادی (رئیس بانک مرکزی فعلی ایران):
علی صالح‌آبادی، رئیس کنونی بانک مرکزی ایران، همواره نگرانی‌هایی درباره تک‌نرخی شدن ارز در شرایط خاص اقتصادی کشور مطرح کرده است. به اعتقاد او، تک‌نرخی کردن ارز نیازمند هماهنگی با سایر اصلاحات اقتصادی است و در صورت عدم هماهنگی با سایر سیاست‌های اقتصادی، می‌تواند منجر به بحران‌های اقتصادی جدید شود.
حسین کمالی (عضو اسبق کمیسیون اقتصادی مجلس):
حسین کمالی نیز در سخنرانی‌های خود در مجلس شورای اسلامی نسبت به تک‌نرخی شدن ارز به‌ویژه در شرایط فعلی هشدار داده است. او بر این باور است که برای جلوگیری از فشار بر مردم و بهبود شرایط اقتصادی، باید ابتدا به تقویت تولید داخلی و اصلاحات در بخش‌های دیگر پرداخته شود، و سپس به تک‌نرخی شدن ارز فکر کرد.
ثبات قیمت دلار، مهم‌تر از گرانی آن است
سیدمرتضی افقه عضو هیئت‌علمی دانشگاه شهید چمران اهواز، در مورد نوسانات نرخ ارز و تأثیر آن بر بازارها و تولیدکنندگان می‌گوید: بی‌ثباتی نرخ ارز بسیار آسیب‌زننده‌تر از بالابودن قیمت است. اگر در بازه ثابتی مانند 60 تا 70 روی یک قیمت تثبیت شود حداقل اثر مثبتی که دارد این است که آرامش روانی به تولیدکننده و مصرف‌کننده برمی‌گردد. اما بی‌ثباتی و تغییرات ناگهانی افزایشی یا کاهشی قیمت دلار باعث کاهش تولید و ترس از سرمایه‌گذاری و در نهایت عدم آرامش روانی در مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان شده است.
افقه پیشنهاد می‌کند که دولت باید نرخ ارز را در یک بازه مشخص تثبیت کند تا مردم بتوانند خود را با آن وفق دهند.
او همچنین به انتقادات از سیاست‌های تک‌نرخی کردن ارز اشاره می‌کند و می‌گوید که این سیاست ممکن است منجر به تورم شود.
سیدمرتضی افقه، تأکید می‌کند که دولت باید از اقشار ضعیف‌تر حمایت کند و به‌جای اینکه به دلیل فساد عده‌ای محدود، کل جامعه را تحت‌فشار قرار دهد، باید نظارت بیشتری بر توزیع ارز و کالاهای اساسی داشته باشد.
