چرا پیش‌بینی‌ها درباره زمان وقوع زلزله معمولا اشتباه از کار درمی‌آید؟
هرچند کارشناسان بارها تاکید کرده‌اند که زلزله قابل پیش‌بینی نیست اما ادعای مردی در شبکه‌های اجتماعی که گفته بود زمین‌لرزه قدرتمند کالیفرنیا در راه است و چند هفته بعد چنین زلزله‌ای روی داد، توجه بسیاری را به خود جلب کرده است. آیا او واقعا توانست زلزله را پیش‌بینی کند یا فقط حدسش درست از آب درآمد؟
تریبون اقتصاد_«برنت دمیتروک» در اواسط اکتبر به ده‌ها هزار دنبال‌کننده خود در شبکه‌های اجتماعی هشدار داد که به‌زودی زلزله‌ای در دورترین نقطه غربی کالیفرنیا، در جنوب شهر کوچک ساحلی «یورکا» روی خواهد داد.
به گزارش یورونیوز، دو ماه بعد، زلزله‌ای به بزرگی ۷.۳ ریشتر در شمال کالیفرنیا در همان ناحیه به وقوع پیوست؛ میلیون‌ها نفر را در معرض هشدار سونامی قرار داد و باعث شد آقای دمیتروک دنبال‌کنندگان بیشتری پیدا کند. بسیاری حالا برای پیش‌بینی زلزله بعدی به او روی آورده‌اند.
او در شب سال نو گفت: «افرادی که کار من را جدی نمی‌گیرند، چه جوابی برای آن دارند؟ آیا این فقط یک تصادف است؟ پیش‌بینی زلزله مهارت می‌خواهد.»
با این حال دانشمندانی که روی زلزله‌ها تحقیق می‌کنند، می‌گویند زلزله قابل پیش‌بینی نیست.
دقیقا همین غیرقابل پیش‌بینی بودنِ زلزله‌هاست که آن‌ها را نگران‌کننده می‌کند. میلیون‌ها نفر در سواحل غربی آمریکای شمالی از «زلزله بزرگ» می‌ترسند؛ زلزله‌ای که می‌تواند به یک‌باره چشم‌اندازها را دگرگون و زندگی‌های بی‌شماری را نابود کند.
لوسی جونز، زلزله‌شناس و نویسنده کتابی با عنوان زلزله‌های بزرگ، بیش از سی سال در سازمان زمین‌شناسی آمریکا (USGS) فعالیت کرده و تحقیقات زیادی درباره احتمال وقوع زلزله و راهکارهای افزایش تاب‌آوری در برابر این پدیده انجام داده است.
او می‌گوید در تمام سال‌هایی که روی زلزله مطالعه می‌کرد، همیشه کسانی بوده‌اند که می‌خواستند بدانند «زلزله بزرگ» دقیقا کی رخ می‌دهد و هر بار عده‌ای پیدا شده‌اند که ادعا می‌کردند رمز پیش‌بینی این پدیده طبیعی را پیدا کرده‌اند اما هیچ‌کدام واقعی نبودند.
بر اساس داده‌های سازمان زمین‌شناسی آمریکا، هر سال در سراسر جهان حدود ۱۰۰ هزار زلزله احساس می‌شود، بنابراین طبیعی است که مردم بخواهند پیشاپیش از وقوع آن مطلع شوند.
شهر ساحلی «یورکا» در ۴۳۰ کیلومتری شمال سان‌فرانسیسکو، تنها در یک سال گذشته بیش از ۷۰۰ زلزله را پشت سر گذاشته که بیش از ۱۰ مورد آن در یک هفته اخیر روی داده است.
به گفته سازمان زمین‌شناسی آمریکا، این منطقه یکی از لرزه‌خیزترین نقاط ایالات متحده محسوب می‌شود؛ جایی که سه صفحه تکتونیکی در نقطه‌ای موسوم به «سه‌راهی مندوسینو» به هم می‌رسند.
حرکت این صفحات نسبت به یکدیگر باعث تجمع فشار در پوسته زمین می‌شود و وقتی این فشار آزاد می‌شود، زلزله رخ می‌دهد.
دکتر جونز می‌گوید پیش‌بینی زلزله در این منطقه کار چندان سختی نیست، چون همیشه در حال لرزیدن است؛ با این حال، وقوع زلزله‌ای به بزرگی ۷ ریشتر در این ناحیه اتفاقی نادر به شمار می‌رود.
بر اساس آمار سازمان زمین‌شناسی آمریکا، از سال ۱۹۰۰ میلادی تاکنون تنها ۱۱ زلزله با این شدت یا بیشتر در آمریکا ثبت شده که پنج مورد از آن‌ها، از جمله همان موردی که آقای دمیتروک درباره‌اش هشدار داده بود، در همین ناحیه رخ داده‌اند.
به گفته دکتر جونز اگرچه حدس او درست از آب درآمد، اما بعید است بتوان زلزله را با دقت و اطمینان پیش‌بینی کرد.
دانشمندان می‌دانند زلزله چگونه رخ می‌دهد اما پیش‌بینی زمان دقیق آن، طبق گفته سازمان زمین‌شناسی آمریکا، فعلا ممکن نیست و بعید است به این زودی‌ها امکان‌پذیز شود.
آنچه این سازمان می‌تواند ارائه کند، فقط تخمین احتمال وقوع زلزله در یک منطقه خاص در یک بازه زمانی چند ساله است.
سوابق زمین‌شناسی نشان می‌دهند برخی زلزله‌های بزرگ با نوعی نظم زمانی رخ می‌دهند. مثلا منطقه فرورانش کاسکادیا هر ۳۰۰ تا ۵۰۰ سال یک‌بار دچار لغزش می‌شود و سواحل شمال غربی اقیانوس آرام را با سونامی‌هایی به ارتفاع ۳۰ متر زیرورو می‌کند.
گسل سن آندریاس در جنوب کالیفرنیا نیز یکی دیگر از مناطق مستعد «زلزله بزرگ» به شمار می‌رود؛ جایی که به‌طور میانگین هر ۲۰۰ تا ۳۰۰ سال یک زلزله شدید در آن ثبت شده است.
کارشناسان می‌گویند ممکن است هر لحظه این زلزله بزرگ در هر یک از این دو منطقه رخ دهد.
کارشناسان هشدار می‌دهند که یک زلزله ویرانگر ممکن است هر لحظه در جنوب کالیفرنیا و منطقه کاسکادیا به وقوع بپیوندد.
دکتر جونز می‌گوید در طول سال‌های فعالیتش، هزاران نفر پیش‌بینی وقوع زلزله را برایش فرستاده‌اند. حتی در دهه ۹۰ میلادی بعضی‌ها پیش‌بینی‌های خود را با فکس به دفترش ارسال می‌کردند.
او می‌گوید: «وقتی هر هفته فردی پیش‌بینی زلزله می‌کند، طبیعی است که یکی از آن‌ها به‌طور تصادفی درست از آب دربیاید. اما معمولا پس از آن تصور می‌کنند به فرمولی قطعی دست یافته‌اند و شروع به ارائه پیش‌بینی‌های بیشتر می‌کنند؛ پیش‌بینی‌هایی که اغلب نادرست هستند.»
این ظاهرا همان اتفاقی است که برای آقای دمیتروک افتاده است؛ کسی که فاقد هرگونه تخصص علمی است. او مدت‌هاست پیش‌بینی کرده زلزله‌ای بسیار شدید در جنوب‌غرب آلاسکا، ژاپن یا جزایر اطراف نیوزیلند روی خواهد داد؛ یک زلزله قوی که به گفته او می‌تواند تجارت جهانی را مختل کند.
سازمان زمین‌شناسی آمریکا می‌گوید زمانی پیش‌بینی زلزله معتبر خواهد بود که سه عنصر «زمان و تاریخ دقیق»، «مکان وقوع» و «شدت زلزله» مشخص باشد. اما زمان‌بندی‌های آقای دمیتروک دائم در حال تغییر است. او یک بار گفت زلزله درست قبل یا بعد از مراسم تحلیف دونالد ترامپ روی خواهد داد. بعد گفت مطمئنا پیش از سال ۲۰۳۰ میلادی اتفاق می‌افتد.
با وجود آن‌که چنین زلزله‌ای هنوز روی نداده، دمیتروک همچنان بر درستی پیش‌بینی قبلی خود درباره زلزله اخیر در شمال کالیفرنیا اصرار دارد و به شبکه خبری بی‌بی‌سی جهانی می‌گوید: «فکر نمی‌کنم این فقط یک تصادف باشد؛ این اتفاق نه تصادفی است و نه حاصل شانس.»
چطور می‌توان برای زلزله آماده شد؟
کارشناسان می‌گویند با اینکه نمی‌توان زمان دقیق زلزله را پیش‌بینی کرد اما باید برای آن آماده باشیم.
هر سال در سومین پنج‌شنبه ماه اکتبر، میلیون‌ها نفر در آمریکا در بزرگ‌ترین تمرین زلزله جهان به نام «تکان بزرگ» شرکت می‌کنند.
این تمرین را گروهی از مرکز زلزله‌شناسی جنوب کالیفرنیا راه‌اندازی کردند که دکتر جونز هم جزو آن‌ها بود.
در این تمرین، به شرکت‌کنندگان آموزش داده می‌شود که هنگام زلزله، سریع روی زمین بنشینند، زیر یک جسم محکم مانند میز پناه بگیرند و همان‌جا باقی بمانند و خود را محکم نگه دارند و یک دقیقه در همان وضعیت بمانند.
این آموزش به‌قدری پرطرفدار شده که حالا در ایالت‌های دیگر و حتی کشورهای مختلف هم اجرا می‌شود.
در فضای باز، توصیه می‌شود افراد از ساختمان‌ها، درخت‌ها و تیرهای برق دور شوند. اگر نزدیک دریا هستند باید پس از پایان لرزش به ارتفاعات پناه ببرند تا در برابر سونامی احتمالی ایمن باشند.
برایان تربوش، مدیر برنامه زلزله و آتشفشان در سازمان مدیریت بحران ایالت واشنگتن می‌گوید: «الان که زمین نمی‌لرزه و شرایط اضطراری نیست، بهترین زمان برای تمرین است.»
علاوه بر این تمرین‌ها، ساکنان ایالت‌های ساحل غربی از سامانه هشدار سریع «هشدار زمین لرزه» استفاده می‌کنند که توسط سازمان زمین‌شناسی آمریکا راه‌اندازی شده است.
این سامانه با تشخیص امواج فشاری زلزله، چند ثانیه پیش از رسیدن لرزش اصلی هشدار می‌دهد و همین چند ثانیه می‌تواند جان بسیاری را نجات دهد. این سامانه در حال حاضر نزدیک‌ترین ابزار موجود برای پیش‌بینی زلزله به شمار می‌رود. هرچند تنها چند ثانیه پیش از وقوع آن هشدار می‌دهد.
