طلای خاکستری در بازار سیاه

تریبون اقتصاد- از راه رسیدن تابستان و اوج‌گیری مصرف برق در کشور با قطعی برق شهرک‌های صنعتی همراه شد و به‌دنبال آن بسیاری از صنایع همچون سیمان و فولاد به خاموشی رفت. بر اساس اعلام انجمن سیمان سهمیه برق کارخانه‌های سیمان نیز تا ۵۰ درصد کاهش پیدا کرد و بسیاری از کارخانه‌های سیمان به دلیل نبود برق تعطیل شدند.

به گزارش ایمنا، تحقیقات میدانی حکایت از آن دارد که در خرداد ۱۴۰۳ میانگین قیمت هر پاکت سیمان ۵۰ کیلویی در بازار حدود ۵۸ هزار تومان بود که این نرخ از ابتدای تیر روند صعودی به خود گرفت و در هفته پایانی تیر میانگین قیمت هر پاکت سیمان ۵۰ کیلویی در بازار آزاد حدودی ۱۲۰ هزار تومان بود که در روزهای اخیر از مرز ۱۷۰ هزار تومان نیز گذشت.

کاهش ظرفیت و نیمه تعطیل شدن بسیاری از کارخانه‌های سیمان موجب شد متقاضیان سیمان را از بازار آزاد و از طریق دلالان تهیه کنند.

به گفته فرشید پورحاجت، دبیر کانون سراسری انبوه‌سازان در حال حاضر هر کیسه سیمان در بازار بین ۱۶۰ تا ۱۷۰ هزار تومان به مصرف‌کننده تحویل می‌شود در حالی که سه هفته قبل هر کیسه سیمان با قیمت ۸۰ تا ۹۰ هزار تومان توزیع می‌شد.

وی با تاکید بر اینکه افزایش دو برابری قیمت سیمان تا کیسه‌ای ۱۷۰ هزار تومان را مقطعی دانست و افزود: برنامه‌های مربوط به پایداری شبکه و قطعی برق کارخانه‌ها منجر به تعطیلی و افت تولید کارخانه‌ها شده و قیمت سیمان تا دو برابر افزایش یافته است که این کمبود تعطیلی کارگاه‌های تولید مسکن را به‌دنبال دارد.

هشتمین تولیدکننده بزرگ دنیا

سیمان یکی از مهم‌ترین مصالح ساختمانی در دنیا و دومین محصول پرمصرف کره زمین پس از آب به شمار می‌آید که نقش عمده‌ای در توسعه زیرساخت‌های اقتصادی هر کشور از جمله پل، جاده، سد، تونل، بندر و اسکله و بخش ساختمانی دارد، همچنین سیمان یکی از صنایع راهبردی است که نقش مهمی در توسعه اقتصادی و عمران ملی ایفا می‌کند و به‌عنوان یک کالای آینده‌ساز و استراتژیک، پیش‌نیاز توسعه، اشتغال و پیشرفت در همه کشورها مورد توجه است تا جایی که تولید سیمان به‌عنوان یکی از شاخص‌های رشد و توسعه در هر کشوری شناخته می‌شود.

بر اساس آمارهای بین‌المللی، کشور ما در سال ۲۰۲۲ با تولید ۶۲ میلیون تن سیمان، رتبه هشتم تولید این محصول را (به طور مشترک با روسیه) به خود اختصاص داد. چین با نزدیک به ۲.۱ میلیارد تن در سال ۲۰۲۲ در جایگاه نخستین تولیدکننده سیمان جهان قرار دارد و هند با تولید سالانه ۳۷۰ میلیون تن سیمان دومین تولیدکننده به شمار می‌آید، ویتنام با تولید ۱۲۰ میلیون تن در رتبه سوم و ایالات متحده نیز با ۹۵ میلیون تن در رتبه چهارم قرار دارد.

ظرفیت اسمی تولید سیمان ایران نزدیک به ۸۸ میلیون تن است، اما به‌دلیل مشکلاتی از جمله قطعی برق و گاز و قدیمی بودن خطوط، در سال ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱، تولید سیمان کشور تنها ۶۲ میلیون تن بوده است که حدود ۷۰ درصد ظرفیت اسمی است. صنعت سیمان به‌وسیله هلدینگ‌های بزرگ مدیریت می‌شود و در ایران علاوه‌بر هفت هلدینگ، واحدهای تولیدی بخش خصوصی نیز فعالیت می‌کنند که در مجموع نزدیک به ۸۰ واحد تولیدی سیمان در حال فعالیت هستند تا جایی که در هر استان کشور حداقل یک کارخانه تولیدی وجود دارد.

بر اساس برنامه راهبردی توسعه صنعت سیمان، چشم‌انداز کسب جایگاه سوم جهان با تولید سالانه ۱۲۰ میلیون تن توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت هدف‌گذاری شده است که دستیابی به این هدف با موانعی از جمله تأمین انرژی، حمل‌ونقل و روابط سیاسی با کشورهای همسایه روبه‌رو است.

فاصله قیمت بین تولیدکننده و کف بازار

علی‌اکبر الوندیان، دبیر انجمن کارفرمایان صنعت سیمان با اشاره به بعضی گمانه‌زنی‌ها درباره کاهش سیمان در بازار اظهار کرد: صحبت از کاهش تولید یا عرضه هر کالا، افزایش متقاضی را به‌دنبال دارد به همین دلیل در هفته‌های اخیر که گمانه‌زنی بر کاهش سیمان در بازار مطرح شد، بر افزایش قیمت کفِ بازار دامن زد در حالی که صنعت سیمان کشور مازاد بر نیاز داخل ظرفیت دارد و امیدواریم با کاهش محدودیت برق، تولید و عرضه به میزانی باشد که هرکس به هر میزانی که نیاز دارد، بتواند خرید داشته باشد.

وی با تاکید بر ثبات قیمت تولیدکننده ادامه داد: قیمت سیمانِ تولیدکننده، تحت نظارت کنترلی بورس است و دولت نیز بر آن نظارت دارد، بنابراین در حال حاضر فاصله قیمت بین تولیدکننده و قیمت کف بازار بالا رفته است از یک سو تولیدکننده به‌دلیل توقف بسیاری از کوره‌ها و کاهش تولید و کنترل قیمت، در فشار مضاعف قرار گرفته و از سوی دیگر مصرف‌کننده به‌دنبال سوءاستفاده دلالان، سیمان را با قیمت بالاتر تهیه می‌کند.

ردپای دلالان

حمید فرمانی، رئیس انجمن سیمان نیز با اشاره به رشد ۱۱ درصدی عرضه سیمان در تیر اظهار کرد: در خرداد ۵.۳ میلیون تن سیمان به بازار عرضه کردیم در تیر نیز اگرچه به‌دلیل گرمای هوا محدودیت در مصرف برق داشتیم، اما در نهایت ۵.۹ میلیون تن سیمان به بازار عرضه شد.

وی با تاکید بر اینکه بازار سیمان در حال حاضر با کمبود روبه‌رو نیست، یادآور شد: با مدیریت اعمال شده از سمت تأمین و مدیریت مصرف انرژی شاهد آرامش بازار هستیم و در در هفته آینده نیز عرضه سیمان افزایش می‌یابد تا با اشباع بازار، دست دلال‌ها برای برهم زدن نظم بازار هم بسته شود.

رفع التهاب بازار به شرط تأمین برق تولید

پریناز سالمی، مدیر مهندسی فروش شرکت سیمان سپاهان نیز اظهار کرد: سیمان سپاهان یکی از بزرگترین کارخانه‌های تولید سیمان در کشور و دارای ظرفیت اسمی تولید سه میلیون تن سیمان در سال است که نیاز نزدیک به ۴۰ درصد بازار استان اصفهان و سه درصد بازار کشور را مرتفع می‌نماید.

وی با تاکید بر اینکه هیچ مشکلی از نظر تأمین مواد اولیه و تجهیزات وجود ندارد، خاطرنشان کرد: تعمیرات پیشگیرانه و لازم نیز در شرکت انجام شده و سیستم از آمادگی کامل جهت تولید سیمان، رفع نیاز بازار و التهابات برخوردار است مشروط بر اینکه برق صنعت تأمین شود.

مدیر مهندسی فروش شرکت سیمان سپاهان شدت محدودیت‌های انرژی در صنعت را امسال بیشتر از سال گذشته دانست و ادامه داد: امسال برق بسیار کمتری را نسبت به سال گذشته دریافت کردیم تا جایی که اعمال محدودیت‌ها تولید را دچار اختلال کرده است و طبق تحقیقات و گزارشات حدود ۷۰ کوره از خطوط تولید در صنعت سیمان در کشور متوقف شدند و سایر واحدهای مشغول به کار نیز با افت ظرفیت و راندمان پایین فعالیت می‌کنند.

تولید با ۲۰ درصد ظرفیت

سالمی تأمین نشدن برق پایدار را موجب افت ۷۵ تا ۸۰ درصدی تولید این واحد صنعتی دانست و گفت: اکنون با ۲۰ تا ۲۵ درصد ظرفیت به کار ادامه می‌دهیم و طبق معادلات ساده، هر چقدر که عرضه در بازار کاهش یابد، با افزایش تقاضا روبرو هستیم که موجب افزایش قیمت در همه محصولات بورسی از جمله سیمان خواهد شد.

وی تنها راهکار بازگشت آرامش به بازار تولید و عرضه سیمان و جلوگیری از شکل‌گیری بازار سیاه را افزایش تولید دانست و ادامه داد: این راهکار در گرو تأمین برق مورد نیاز صنعت است البته از تیرماه که محدودیت‌های توزیع انرژی افزایش یافت، تلاش کردیم بدون کاهش عرضه، تعادل بازار را حفظ کنیم به همین دلیل در هفته‌های گذشته کف سهمیه تعیین شده از سوی وزارت صمت برای سیمان سپاهان کاملاً رعایت شده است و همکاری کامل با پروژه‌های عمرانی و شرکت‌های انبوه سازی صورت گرفته است.

جهش ۹۰ درصدی قیمت، بدون سود برای تولیدکننده

مدیر مهندسی فروش شرکت سیمان سپاهان قیمت عرضه سیمان از سوی تولیدکنندگان را با نظارت بورس و دولت اعلام کرد و گفت: اگر چه فاصله قیمت تولیدکننده با کف بازار افزایش یافته است و طی هفته‌های گذشته در شبکه‌های مجازی موضوع رشد ۸۰ تا ۹۰ درصدی قیمت سیمان اعلام شد با رصدهای فراوان بازار، چنین وضعیتی در استان اصفهان دیده نشد.

سالمی افزایش قیمت سیمان در بازار مصرف‌کننده نهایی استان اصفهان را به دلیل رعایت سهمیه عرضه و همکاری حداکثری این شرکت حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد برشمرد در حالی که در سایر استان‌ها شاهد افزایش صد در درصدی این محصول در بازار مصرف بوده‌ایم.

مدیر مهندسی فروش شرکت سیمان سپاهان تصریح کرد: تولیدکنندگان نقشی در این افزایش قیمت ندارند زیرا تمام محصولات در بستر شفافی به نام بورس کالا عرضه می‌شود اما نهادهای کنترلی باید نظارت بیشتری بر زنجیره توزیع داشته باشند.

سالمی با اشاره به پیوستگی موجود در خط تولید سیمان یادآور شد: با توجه به مشخص بودن میزان برق مورد نیاز برای هر مرحله از فرایند تولید، در صورتی که ساعات کم باری یعنی شب‌ها محدودیتی برای صنعت اعمال نشود و در ساعت اوج باری و میان باری نیز درصد مناسبی به کارخانه‌ها اختصاص داده شود، می‌توانیم این شرایط را با مشکلات کمتری پشت سر بگذاریم.

وی چاره‌اندیشی برای تأمین برق مورد نیاز صنعت به ویژه تولید سیمان را در سال‌های آینده ضروری دانست و گفت: مهم‌ترین چالش صنعت سیمان در سال‌های اخیر، تأمین انرژی پایدار بوده و برای رفع این مشکل لازم است وارد فضای ایجاد نیروگاه‌های خود تأمین شویم تا بتوانیم در سال‌های آینده بخشی از انرژی مورد نیاز خود را از طریق ایجاد نیروگاه‌های خورشیدی در کنار سهمیه وزارت نیرو تأمین کنیم.

در انتظار عبور از پیک مصرف خانگی

مدیر مهندسی فروش شرکت سیمان سپاهان سرمایه‌گذاری کلان و حمایت دولت را برای ساخت نیروگاه‌های خود تأمین در صنایع بزرگ ضروری دانست و افزود: برای حفظ جایگاه کشور در تولید سیمان این سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی ضروری است زیرا در سال ۲۰۲۳ ایران هشتمین تولیدکننده سیمان در جهان بوده است در حالی که در سال‌های قبل از آن رتبه‌هایی ششم و چهارم را به دست آورده بود زیرا صنایع داخلی با مشکلات انرژی دست و پنجه نرم نمی‌کردند.

سالمی تأمین نیاز داخل و جهش صادرات را در گرو حل مسئله انرژی عنوان کرد و گفت: امیدواریم در هفته‌های آینده از پیک مصرف خانگی عبور کنیم و شاهد کاهش محدودیت‌های توزیع برق در صنایع باشیم تا التهاب بازار نیز کاهش یابد گرچه بخشی از این افزایش قیمت سیمان خارج از کنترل ما و مربوط به حمل و نقل است.

گرانی ۳۵ درصدی کرایه حمل بار

وی با اشاره به وزن بالای سیمان در برابر ارزش کمتر آن نسبت به محصولات دیگر صنایع مادر از جمله فولاد خاطر نشان کرد: بالا رفتن کرایه حمل باعث می‌شود محصول با قیمت بیشتری به دست مصرف‌کننده نهایی برسد و همه این وضعیت به پای تولیدکننده نوشته می‌شود در حالی که بخش زیادی از گرانی قیمت سیمان در نتیجه رشد ۳۵ درصدی هزینه حمل محصول ایجاد شد.

مدیر مهندسی فروش شرکت سیمان سپاهان تاکید کرد: قیمت سیمانی که درب کارخانه به فروش می‌رسد در شرایط کاهش تولید و کمبود عرضه در بازار بین ۱۵ تا ۲۰ درصد رشد داشته و بقیه سهم گرانی مربوط به کرایه حمل و سایر موارد می‌شود که امیدواریم شاهد حل این مشکلات در فرایند رسیدگی و نظارت باشیم.

حذف بازار سیاه با افزایش تولید

علی محمد بُد، کارشناس صنعت سیمان اظهار کرد: امیدواریم از اوایل شهریور گرمای هوا و به‌دنبال آن قطعی برق کاهش پیدا کند، در صورتی که وزارت نیرو از اکنون برای حل مشکلات ایجاد شده در کارخانه‌های تولید سیمان برنامه‌ریزی کند و تأمین برق مورد نیاز را افزایش دهد، تولید کارخانه‌جات نیز افزایش می‌یابد و زودتر به تعادل قیمت می‌رسیم.

وی شکستن قیمت‌های کاذب در بازار سیاه را نیازمند ایجاد تعادل در وضعیت تأمین انرژی دانست و افزود: بر اساس آمارهای وزارت نیرو، سال جاری میزان مصرف برق تا ۱۰ درصد افزایش یافت که یک رقم پیش‌بینی نشده شود و هنگامی که واسطه‌ها متوجه افت تولید شدند به‌ویژه بتن‌سازان، قیمت تمام شده را تا چندین برابر افزایش دادند.

این کارشناس صنعت سیمان عرضه و تقاضا در بازار سیمان را به‌طور تقریبی متعادل ارزیابی کرد و توضیح داد: میزان مصرف و تقاضا در این بخش با هم برابری دارد، اما به محض کاهش عرضه، یک جو روانی ایجاد می‌شود که با توجه به حساسیت صنعت سیمان وزارت نیرو باید تأمین برق سیمان را در اولویت قرار دهد، همان‌گونه که دولت قبل نیز به این موضوع توجه ویژه‌ای داشت.

به گزارش ایمنا، آمار نشان می‌دهد که در سال ۱۴۰۲، شش میلیون تن بیش از سال ۱۴۰۱، سیمان به بازار عرضه شد، نزدیک به ۱۱ درصد افزایش مصرف و به همین میزان هم افزایش تولید اتفاق افتاد، بنابراین بازار دچار تنش نشد این موضوع نشان می‌دهد تنها راه حفظ آرامش بازار، افزایش تولید است و در مقابل کمبود تولید زمینه را برای شکل‌گیری بازار سیاه فراهم می‌کند.