جزییات طرح اختصاص سهمیه سوخت به کد ملی
اختصاص بنزین به کد ملی هر ایرانی را با اسم قشنگ و مجلسی «بازتوزیع یارانه بنزین» جا انداخته‌اند
تریبون اقتصاد- طرح اختصاص سهمیه بنزین به کدملی هر ایرانی برخلاف آنچه مدافعان و پیشنهاددهندگانش می‌گویند جدید نیست. اتفاقا هر بار که بحث بنزین داغ شده و گلایه‌هایی درباره ناترازی بنزین به گوش رسیده، آقایان جلو دویده‌اند تا طرحشان را توی چشم کنند و بگویند ببینید! بی‌نقص است ولی از شما چه پنهان طرح اختصاص سهمیه بنزین حتی به شکل پایلوت در برخی نقاط کشور اجرا شده و لابد چون جواب نگرفته مسئولان وقت بی‌خیالش شده‌اند.
دولت چهاردهم تازه روی کار آمده و هنوز بوی نویی می‌دهد. پس اگر ایده و طرحی در پستو دارید می‌توانید آن را از گنجه بیرون بکشید و حالا که مسئولان تازه روی کار آمده‌اند تلاش کنید آنها را از اول پرزنت کنید. ممکن است کسی بفهمد؟ مهم نیست. فقط باید بتوانید مستقیم توی چشم بقیه نگاه کنید و طوری که شک نکنند از اول مزایای شگفت‌انگیز طرحتان را یکی یکی بشمارید. حتی اگر نیاز شد با استفاده از کمی مبالغه و اغراق.
اختصاص بنزین به کد ملی هر ایرانی؛ نگاهی از نزدیک
اختصاص بنزین به کد ملی هر ایرانی را با اسم قشنگ و مجلسی «بازتوزیع یارانه بنزین» جا انداخته‌اند. اگر بخواهیم هدف طرح را به‌طور خلاصه از دید مدافعان توضیح دهیم، باید بگوییم قرار است مبنای یارانه بنزین تغییر کند و عوض اختصاص به هر خودرو، تمام افراد جامعه چه صاحب خودرو باشند چه فاقد خودرو محسوب شوند، از یارانه بنزین بهره ببرند.
اختصاص بنزین به کد ملی هر ایرانی، علاوه بر صاحبان خودرو، شامل افرادی که تاکنون از سهمیه بنزین برخوردار نبودند و حتی خودرو ندارند هم می‌شود. مثلا همه ایرانی ها ماهی 20 لیتر بنزین به ارزش 30 هزار تومان دریافت می‌کنند.
امکان فروش سهمیه بنزین برای همه افراد تحت پوشش طرح وجود دارد فارغ از اینکه خودرو داشته یا نداشته باشند. سهمیه بنزین 20 لیتری در تمام کارت‌های بانکی سرپرست خانوار اعمال شده و مردم می‌توانند با شماره گیری کد دستوری یا اپلیکیشن مخصوص از میزان سهمیه خود مطلع شوند.
فروش سهمیه بنزین دنگ‌وفنگ مخصوص خودش را دارد؛ افراد می‌توانند وارد سامانه‌ای شوند و در صفحه اول روی دو گزینه کلیک کنند. یک نخست برای خرید بنزین و گزینه دیگر برای فروش بنزین و انتقال سهمیه به دیگران در نظر گرفته شده است. فروشنده در قبال دریافت وجه می‌تواند سهمیه بنزینش را به کد ملی خریدار انتقال دهد. در صورتی که فرد به هر دلیلی از سهمیه بنزین استفاده نکرد، پول آن خودکار به حساب بانکی معرفی شده واریز خواهد شد.
طرح اختصاص بنزین به کد ملی هر ایرانی مثلا قرار است به نفع 54 درصد مردم که کارت سوخت ندارند و از یارانه بنزین بی‌بهره هستند عمل کند. همچنین در طول سال‌های مختلف بخش‌هایی از آن مورد اصلاح و بازبینی قرار گرفته است. در آخرین به‌روزرسانی‌ها اعلام شد در صورتی که سرپرست خانواده دارای خودرو باشد، سهمیه ۶۰ لیتر بنزین کشوری را می‌گیرد اما سهمیه کل خانوار از آن کسر خواهد شد. کمی بعد پیشنهاد دادند برای خانوار پنج نفره، ۶۰ لیتر سهمیه در کارت بنزین و ۴۰ لیتر در کارت بانکی واریز شود و خودرو‌های عمومی، مثل انواع تاکسی خطی و اینترنتی را در کنار ناوگان گازوئیل‌سوز کلا از طرح مستثنی کنند.
ساکنان جزیره کیش، اوایل اسفند 1400، به‌طور آزمایشی در طرح باز توزیع یارانه بنزین شرکت داده شدند. 70 روز پس از شروع مرحله آزمایشی، اولین نشانه‌های شکست به معنای انصراف دولت و کنار گذاشتن این طرح پرحاشیه مشاهده شد.
خبرگزاری تسنیم در آن زمان نوشت: بررسی‌ها نشان می‌دهد، اجرای طرح جدید سهمیه‌بندی بنزین که بر مبنای اختصاص 20 لیتر سهمیه بنزین به هر کد ملی انجام می‌شود، احتمالا باید با اختصاص مقدار بیشتری سهمیه پیگیری شود اما همین مسئله نه تنها «امنیت انرژی» و «کسری بودجه» ناشی از فروش بیشتر بنزین یارانه‌ای را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد، بلکه مخاطرات «درگیرکردن 85 میلیون ایرانی با معاملات بنزینی»، «اتلاف اضافه‌بنزین یارانه‌ای» توزیع‌شده و «تشدید جریان قاچاق سوخت» را در پی خواهد داشت.
مدافعان طرح اختصاص بنزین به کد ملی ایرانی تسلیم نشدند. به نظر آنها اجرای آزمایشی طرح در کیش اشتباه بوده چون بافت اجتماعی جزیره کیش نمونه مناسبی از کشور نیست. همچنین چون مردم جزیره کیش، از وضعیت اقتصادی مطلوب‌تری نسبت به سایر مناطق کشور برخوردار هستند، نمی‌توان از آنها در اجرای طرح بازتوزیع یارانه بنزین نسبت به مردم سایر مناطق کشور انتظار رفتار و واکنش یکسان داشت. محدودیت‌ها، شرایط خاص جغرافیایی و اجتماعی کیش باعث می‌شود مردم به‌دلیل نداشتن راه خاکی با شهر‌های اطراف خود محدودیت‌هایی در مصرف و مبادله بنزین داشته باشند.
طرح اختصاص بنزین به کد ملی هر ایرانی در آن زمان بساطش برچیده شد تا شاید پس از بررسی نتایج و انجام مطالعات بیشتر، دوباره در یک استان با جمعیت کم، ه‌صورت آزمایشی اجرا شود. روی کار آمدن دولت جدید و حضور مسئولان جدید در وزارت نفت، وزارت تعاون و سایر دستگاه‌های مدیریتی همزمان شده است با دوره تازه‌ای از ایجان ناترازی بنزین پس طرح اختصاص بنزین به کد ملی هر ایرانی را از گنجه بیرون کشیده‌اند و می‌خواهند از نو برایش تلاش کنند.
اختصاص بنزین به کد ملی هر ایرانی؛ زیر ذر‌ه‌بین
طرح اختصاص بنزین با آنکه می‌گویند قادر است به سادگی مشکل ناترازی بنزین را برطرف کند، پیچیده به نظر می‌رسد. همان خانه اول باید زیرساخت‌های مخصوص در شبکه بانکی و جایگاه‌های سوخت ایجاد کرد. برفرض که انجام دادیم با ریسک هک دوباره سیستم چه می‌کنیم؟ هنوز یادمان نرفته دفعه‌های قبل آسیب‌پذیری کارت سوخت چه اتفاقاتی رقم زد.
طرح اختصاص بنزین به کد ملی هر ایرانی، را می‌توان به دلایل فنی هم مورد سرزنش قرار داد؛ الان بنزین دو نرخی است با این وجود کلی پرونده در خصوص تخلفات صورت گرفته تشکیل می‌شود. از طرف دیگر اگر طرح اختصاص بنزین به کد ملی هر ایرانی اجرا شود، با توجه به اینکه کارت سوخت خودروها حذف خواهد شد و از این به بعد ۸۰ میلیون نفر درگیر ماجرای سهمیه خواهند بود، قطعا ابهامات مربوط به این حوزه تصاعدی بالا می‌رود. فقط تصور کنید جمعیتی به این بزرگی بخواهند با هم وارد بازار خرید و فروش بنزین شوند. به نظر شما چه دلالی‌ها به وجود می‌آید؟ قیمت را چطوری تعیین می‌کنند و معاملات بنزین در این شلم شوربا به کجا خواهد رفت.
طرح اختصاص بنزین به کد ملی هر ایرانی در عمل به معنای کنار گذاشتن زیرساخت کارت هوشمند سوخت است. پس به سامانه تازه نیاز داریم و پلتفرمی که مدیریت سهمیه بنزین برای 85 میلیون ایرانی به کمک آن انجام شود. یک سیستم بانکی برای نقل و انتقال پول و تسویه معاملات و... سرتان گیج رفت نه؟
اختصاص بنزین به کد ملی هر ایرانی با تکیه بر شعارهای عدالت‌محور و برابری تبلیغ می‌شود. مدافعان و طراحانش می‌گویند چون دولت بابت هر لیتر بنزین یارانه می‌دهد، عدالت حکم می‌کند هر ایرانی، چه صاحب ماشین باشد و چه نباشد، مقداری معین از تولید بنزین کشور سهم ببرد. بعد به آنها اجازه دهیم در بازاری که مشخص نیست چطوری است، آن را آزادانه خرید و فروش کنند.
قیمت بنزین در روش اختصاص سوخت به کد ملی هر ایرانی بر اساس عرضه و تقاضا مشخص می‌شود و دولت می‌تواند هر مقدار بنزینی که اختیارش هنوز دست خودش هست را با قیمت بالاتر بفروشد. تا اینجا تقریبا با سه نرخ بنزین روبرو هستیم. سهمیه هر نفر هم می‌شود ماهی 15 لیتر. حتی اگر تصور کنیم نرخ سوم بنزین 10 هزار تومان باشد، در ماه 150 هزار تومان. دولت هم می‌تواند با عرضه بنزین آزاد کمبود بودجه خود را جبران کند. لابد موقع ارائه طرح به مسئولان دولتی و نمایندگان مجلس می‌گویند مالک خودرو آنچنانی حاضر از هراس سروکله‌زدن با پلتفرم عرضه مردمی بنزین، بیاید از دولت بنزین آزاد با قیمت 20 هزار تومان بخرد. تکلیف راننده پیکان وانت یا نیسان آبی که باید کلی سوخت داخل باک بنزین بریزد چه می‌شود؟
اختصاص بنزین به کد ملی هر ایرانی شاید در کوتاه‌مدت بتواند مشکل ناترازی بنزین را رفع کند. حتی شاید به نفع کسانی باشد که مالک خودرو نیستند اما زیر نقاب قشنگ آن ابهاماتی به چشم می‌خورد. بعضی‌ها می‌گویند این اقدام، زمینه‌چینی برای افزایش قیمت بنزین در آینده است. چون می‌خواهند قیمت بنزین را بالا ببرند ولی از تنش احتمالی ناشی از این تصمیم پرهیز دارند، ابتدا به هر ایرانی 15 لیتر بنزین می‌دهند تا شیرینی دریافت یارانه در قالب پول نقد به مذاقشان خوش بیاید اما دولت در نهایت قیمت بنزین را طبق میل خودش بالا می برد.
یارانه نقدی را به خاطر بیاورید! طی دو مرحله آزادسازی قیمت حامل‌‌های انرژی و گاز و آب و برق، یارانه 45 هزار و 500 تومان و این اواخر یارانه 300 هزار تومانی به حساب مردم واریز شد اما از این طرف تورم و قیمت‌ها با سرعتی نابرابر به پیش تاختند. شاید بد نباشد از پیشنهاددهندگان طرح اختصاص بنزین به کد ملی هر ایرانی بپرسیم توزیع یارانه عمومی دقیقا کی و چه وقت توانسته سطح رفاه جامعه را افزایش دهد و آیا با دادن 20 هزار تومان یارانه بنزین فقر از بین خواهد رفت؟
