ماجرای پر فراز و نشیب عرضه خودرو در بورس

تریبون اقتصاد - بازگشت خودرو به بورس موضوعی است که در جریان بازدید حجت‌الله صیدی، از بورس کالا، دوباره مطرح شد. رئیس سازمان بورس و معاون وزیر اقتصاد با اشاره به جایگاه بورس کالا در اقتصاد کشور، یکی از رسالت‌های اصلی آن را حذف واسطه‌های غیرضروری در بازارها دانست. این اظهارات کافی بود تا پرونده عرضه خودرو در بورس کالا دوباره باز شود. 

شروع داستان عرضه خودرو در بورس

پیشنهاد عرضه خودرو در بورس کالا و کشف قیمت و شفافیت و مزایای دیگری ازاین‌دست، اواخر سال ۱۴۰۰ و هم‌زمان با بالارفتن تب بازار خودرو، مطرح شد. این پیشنهاد در اردیبهشت‌ماه سال ۱۴۰۱ اجرایی شد و تا پایان سال 1401 بیش از 81 هزار دستگاه خودرو سواری که در بازار خودرو جزء پرفروش‌ها محسوب می‌شدند در بورس کالا  معامله شد

عرضه خودرو در بورس ادامه پیدا نکرد. پس از مخالفت‌های شدید شورای رقابت، بهمن‌ماه 1401 اطلاعیه‌ای مبنی بر توقف عرضه خودرو در بورس کالا منتشر شد. اگرچه بلافاصله بعد از انتشار آن اعضای شورای عالی بورس مصوب کردند که به این اطلاعیه توجه نکرده و عرضه خودرو در بورس ادامه داشته باشد.

مناقشه عرضه خودرو در بورس، تا تصویب آیین‌نامه واردات خودرو در 25 بهمن 1401 ادامه داشت. در یکی از جلسات هیات دولت سیزدهم، مصوب شد عبارت "خودروهای وارداتی صرفاً در بورس کالا عرضه می‌شود" از بند ٢ آیین‌نامه واردات حذف شود و این اقدام به طور کل مسیر خودروهای خارجی را از تالارهای بورس کالا دور کرد.

نقش مجلس در توقف عرضه بورسی خودرو

بعد از مخالفت و موافقت‌های فراوان در دولت، این دعوا به مجلس هم کشیده شد. برخی نمایندگان بورس کالا را موجب شفافیت و حذف واسطه از بازار خودرو می‌دانستند و با حذف عبارت از آیین‌نامه واردات خودرو مخالف بودند. اما نمایندگان مخالف حضور بورس کالا در بازار خودرو معتقد بودند که عرضه خودرو در بورس منجر به افزایش شدید قیمت‌ها در بازار شده است.

در نهایت این مخالفان بورس کالا بودند که توانستند در مجلس رأی خود را به کرسی بنشانند. در نیمه اسفندماه سال ۱۴۰۱ و درست زمانی که تقاضای فراوانی برای خرید خودرو از بورس کالا به ثبت رسید بود نمایندگان مجلس شورای اسلامی با حذف بند مربوط به عرضه خودرو در بورس کالا از لایحه بودجه سال ۱۴۰۲ موافقت کردند؛ و با این اقدام عرضه خودرو در بورس مجدد متوقف شد.

رئیس وقت سازمان بورس (مجید عشقی) نیز بعدازاین خبر با صراحت اعلام کرد "جای خودرو در بورس نیست".

پس از آن و طی عرضه‌های مقطعی در تعداد بسیار کم، انواع کامیون و کشنده در تالار معاملات بورس کالا عرضه شد و دیگر خبری از مدل‌های پرطرفدار بازار خودرو در این تالار نبود.

تولیدات داخلی؛ اولین عرضه خودرو در بورس

در اولین مرحله از عرضه خودرو در بورس کالا دو مدل از تولیدات داخلی، کارا تک‌کابین و کارا دو کابین با قیمت‌های پایه حدود ۲۹۱ میلیون تومان برای تک‌کابین و ۳۰۱ میلیون تومان برای خودروی دو کابین در بورس کالا معامله شد.

در بورس کالا  قیمت پایه خرید هر خودرو توسط فروشنده یا نهاد قانونی، مشخص می‌شود. زمانی که مقدار تقاضا کمتر از عرضه باشد، قیمت معامله روی قیمت پایه بسته می‌شود؛ اما اگر تقاضا بیشتر از میزان عرضه باشد، روی قیمت خودرو رقابت ایجاد خواهد شد؛ بنابراین در نهایت خودرو به افرادی که قیمت‌ بالاتری پیشنهاد دهند، فروخته می‌شود.

سال 1401 و با عرضه انواع مدل های خودروهای چینی تازه وارد اعم از دیگنیتی، فیدیلیتی و لاماری و برخی خورهای تولید داخل استقبال قابل ملاحظه ای از عرضه در بورس کالا شد. این استقبال به دلیل حاشیه سود بین قیمت نهایی خرید در بورس کالا و بازار آزاد بود. اما از خودروهای سنگین مانند کشنده و کامیون در این تالار استقبال خوبی نشد.

در سه سال فعالیت تالار معاملات خودرو در بورس کالا حدود 84 هزار و 864 دستگاه انواع خودروی سواری، کامیون و کشنده مورد معامله قرار گرفت.

مثلت طلایی بورس، متقاضی و تولیدکننده

محمدیونس حیدری، کارشناس بازار سرمایه، در گفت‌وگو با تریبون اقتصاد، در خصوص تأثیر بورس کالا در قیمت خودروهای خارجی و داخلی گفت: مصرف‌کننده واقعی، بعد از اطلاع از قیمت پایه خودرو می‌تواند مستقیماً از تولیدکننده کالا را دریافت کند و واسطه‌گری و دلالی حذف می‌شود. به این معنی که وقتی در بورس کالا خرید می‌کنیم علاوه بر قیمت واقعی و منطقی، تضمین تحویل به‌موقع وجود دارد و اگر این اتفاق نیفتد جرایم دیرکرد تحویل کالا مشمول تولیدکننده خواهد شد.

او با اشاره به نقش بورس در حذف واسطه و کنترل قیمت گفت: حاشیه قیمتی که از کارخانه به دست مصرف‌کننده نهایی می‌رسد باعث افزایش تقاضای کاذب خودرو می‌شود؛ بنابراین بورس کالا می‌تواند این حاشیه قیمتی و تقاضای کاذب را کاهش دهد. البته بورس کالا مأموریت B2C ندارد و در اصل وظیفه بورس کالا B2B  است. اما در وضعیت اقتصادی فعلی یکی از راهکارهای مناسب برای کنترل تقاضا و قیمت کالا است همان‌طور که در سیمان هم تجربه خوبی داشتیم.

حیدری در خصوص نگاه سرمایه‌ای و مصرفی مشتری به خودرو اعتقاد دارد: اگر مصرف‌کننده خودرو را باقیمت واقعی و بدون حاشیه سودی که دلال به آن اضافه می‌کند خریداری کند، نیازی به این نیست که بخواهد به‌عنوان یک کالای سرمایه‌ای به خودرو نگاه کند. او همیشه می‌تواند با تقاضا در بورس کالا هر مدلی را که مدنظر دارد مستقیماً از بورس کالا و تولیدکننده بخرد و نگران افزایش قیمت کاذب خودرو نیست.

این کارشناس بازار سرمایه در خصوص کشف قیمت خودروهای داخلی و خارجی در بورس کالا تأکید کرد: قطعاً این روش قیمت‌گذاری علاوه بر حذف قیمت‌گذاری دستوری برای تولیدکننده نیز مفید بوده و موجب شفافیت و بهبود شرایط اقتصاد و حذف حلقه واسطه و دلال در بازار خودرو خواهد شد.

او در مقایسه بین عملکرد سامانه یکپارچه فروش خودرو با بورس کالا می‌گوید: متقاضیانی که در بورس کالا خرید می‌کنند با متقاضیان خودروهایی که در سامانه معاملاتی یکپارچه فروخته شده تفاوت فاحشی دارند. به این معنا که متقاضیانی که در بورس کالا اقدام به خرید خودرو کردند در بخش مصرف‌کننده واقعی و متقاضیانی که روی سامانه یکپارچه تقاضای خود را ثبت کردند اغلب واسطه‌ها و نمایندگان فروش بوده‌اند.