رقیب جنگنده «اف ۳۵» پرقدرت‌تر از همیشه وارد میدان شد/عکس

تریبون اقتصاد_شرکت سوئدی ساب که به‌دنبال جذب مشتریان جدید برای نسخه به‌روزشده جنگنده گریپن است، هم‌زمان تلاش دارد تا مشتریان فعلی خود را نیز حفظ کند. این شرکت اخیراً پیشنهاد جدیدی به جمهوری چک ارائه کرده است تا قرارداد اجاره جنگنده‌های گریپن تمدید شود. در سال ۲۰۰۴، جمهوری چک دوازده فروند جنگنده گریپن تک‌سرنشین و دو فروند دوسرنشین را اجاره کرد. تحویل این جنگنده‌ها تا ۳۱ اوت ۲۰۰۵ تکمیل شد، زمانی که دو فروند نهایی در پایگاه هوایی چاسلاو فرود آمدند. بر اساس قرارداد اولیه، این اجاره تا سال ۲۰۲۷ اعتبار داشت.

به گزارش خبرآنلاین، با این حال، طبق گزارش رادیو بین‌المللی پراگ در تاریخ ۸ آوریل، شرکت ساب پیشنهادی جدید به جمهوری چک ارائه کرده است که بر اساس آن، این کشور می‌تواند به جای ۱۴ فروند فعلی، ۱۲ فروند جنگنده گریپن را با مبلغی معادل ۱۶.۶۵ میلیارد کرون (۱.۶۸ میلیارد دلار) اجاره کند؛ این مبلغ شامل هزینه‌های اجاره، خدمات و آموزش در نرخ مبادله کنونی است. وزارت دفاع جمهوری چک به رسانه‌های محلی اعلام کرده است که این پیشنهاد، نسبت به پیشنهاد قبلی، هم مقرون‌به‌صرفه‌تر و هم جذاب‌تر است. برای نمونه، سال گذشته وزارتخانه تخمین زده بود که قرارداد اجاره جدید برای گریپن‌ها ممکن است ۳۰ تا ۴۰ درصد گران‌تر، یا حتی دو برابر هزینه کنونی باشد.

این پیشنهاد جدید چند ماه پس از آن ارائه می‌شود که جمهوری چک و سوئد در سال گذشته بیانیه‌ای مشترک برای تمدید قرارداد اجاره ۱۴ فروند جنگنده JAS ۳۹ گریپن پس از سال ۲۰۲۷ امضا کردند. این پیشنهاد اکنون در دست بررسی است و جمهوری چک قصد دارد یک میلیارد کرون دیگر نیز صرف نوسازی گریپن‌ها کند تا این هواپیماها آماده نبرد باقی بمانند.

شرکت ساب پیش‌تر در اواخر سال ۲۰۲۱ امیدوار بود که بتواند مدل جدید گریپن E/F را به جمهوری چک معرفی کند. یکی از نمایندگان این شرکت سوئدی در نوامبر همان سال اعلام کرده بود: «اگر جمهوری چک تصمیم بگیرد که قرارداد اجاره ۱۴ فروند جنگنده گریپن C/D خود را که قرار است در سال ۲۰۲۷ به پایان برسد (با امکان تمدید تا سال ۲۰۲۹) تمدید نکند، مدل گریپن E/F منطقی‌ترین گزینه خواهد بود.»

در ادامه، در سال ۲۰۲۲، فردریک یورگنسن، سفیر سوئد در جمهوری چک، اعلام کرد که امکان انتقال هواپیماهای اجاره‌ای به جمهوری چک تقریباً به‌صورت رایگان وجود دارد. شرکت ساب اظهار داشت که طبق مفاد این پیشنهاد، ۱۴ فروند جنگنده گریپن C/D که در حال حاضر اجاره‌ای هستند، می‌توانند با هزینه‌ای اسمی یا حتی رایگان به نیروی هوایی جمهوری چک واگذار شده و تحت فرآیند نوسازی قرار گیرند، مشروط بر آنکه پراگ تصمیم به خرید یک اسکادران اضافی از مدل گریپن E نیز بگیرد.

با این‌حال، جمهوری چک تصمیم گرفت به جای خرید گریپن‌های جدید، جنگنده‌های نسل پنجمی F-۳۵ لایتنینگ II را تهیه کند؛ چرا که نیاز به یک هواپیمای پنهان‌کار برای مقابله با تهدیدات روزافزون داشت. علاوه بر آن، انتخاب F-۳۵ توسط چندین کشور عضو ناتو نیز باعث شد تا چک به‌دنبال حفظ قابلیت همکاری نظامی با متحدانش باشد. دولت ایالات متحده فروش F-۳۵ را در ژوئن ۲۰۲۳ تأیید کرد و پارلمان جمهوری چک نیز سه ماه بعد این خرید را تصویب کرد. تحویل این جنگنده‌های پیشرفته از سال ۲۰۳۱ آغاز شده و تا سال ۲۰۳۵ تکمیل خواهد شد.

از آنجا که قرارداد فعلی اجاره جنگنده‌های گریپن در سال ۲۰۲۷ به پایان می‌رسد، دولت جمهوری چک در حال مذاکره با سوئد و شرکت ساب است تا این قرارداد را حداقل تا سال ۲۰۳۵ تمدید کند، زمانی که جنگنده‌های F-۳۵A به‌طور کامل جایگزین گریپن‌های فعلی خواهند شد. علاوه بر جمهوری چک، کشور اروپای شرقی دیگری نیز در حال استفاده از جنگنده‌های گریپن C/D اجاره‌ای از ساب است: مجارستان. شرکت ساب در حال حاضر قراردادی برای پشتیبانی از جنگنده‌های نیروی هوایی مجارستان دارد و آمادگی دارد تا این پشتیبانی را تا فراتر از سال ۲۰۳۵ ادامه داده و بهبود بخشد.

همچنین، در فوریه ۲۰۲۴، شرکت ساب اعلام کرد که قراردادی برای تحویل چهار فروند جنگنده گریپن C دیگر به نیروی هوایی مجارستان امضا کرده است که افزوده‌ای بر ناوگان فعلی این کشور خواهد بود. بر خلاف جمهوری چک، مجارستان تاکنون تصمیمی برای نوسازی نیروی هوایی خود با جنگنده‌های نسل پنج اتخاذ نکرده است. با این حال، گریپن‌ها همچنان ستون فقرات نیروی هوایی جمهوری چک محسوب می‌شوند و به‌طور منظم برای مأموریت‌های مراقبت هوایی ناتو به کار گرفته می‌شوند. این جنگنده‌ها همچنین پس از بازنشستگی زودهنگام جنگنده‌های MiG-۲۹ توسط اسلواکی، مسئولیت حراست از حریم هوایی این کشور را بر عهده گرفته‌اند.

مقامات چک اعلام کرده‌اند که تمرکز اصلی کشور بر نوسازی جنگنده‌های گریپن، اجرای عملیات‌های پراکنده و اتخاذ راهبردهای چابک رزمی خواهد بود تا سطح آمادگی عملیاتی افزایش یابد. هنگامی که جنگنده‌های سفارش‌داده‌شده F-۳۵A وارد خدمت شوند، جمهوری چک احتمالاً تنها کشوری خواهد بود که به‌طور هم‌زمان از هر دو نوع هواپیما استفاده می‌کند.

احیای دوباره گریپن E؛ ساب به‌دنبال مشتریان جدید

پیشنهاد جدید ساب به جمهوری چک در شرایطی ارائه می‌شود که این شرکت به‌دنبال احیای جایگاه جنگنده گریپن E در بازار جهانی است؛ جنگنده‌ای که در رقابت‌های متعدد بین‌المللی در برابر F-۳۵ ساخت لاکهید مارتین شکست خورده است. اوایل ماه جاری، گزارش‌هایی تأییدنشده در رسانه‌های محلی سوئد منتشر شد مبنی بر اینکه شرکت ساب در حال مذاکره با کانادا و پرتغال برای فروش جنگنده گریپن E است. کانادا در سال ۲۰۲۳ تعداد ۸۸ فروند جنگنده نسل پنجمی F-۳۵A را از ایالات متحده سفارش داد. اولین محموله از این جنگنده‌ها که شامل ۱۶ فروند است و هزینه آن نیز پرداخت شده، اوایل سال آینده به این کشور تحویل داده خواهد شد. با این حال، گزارش‌ها حاکی از آن است که دولت کانادا در حال بازنگری در تصمیم خود برای لغو ادامه خرید این جنگنده‌هاست.

از سوی دیگر، پرتغال نیز از تصمیم قبلی خود برای خرید F-۳۵ عقب‌نشینی کرده و اعلام کرده به‌دنبال گزینه‌های اروپایی برای نوسازی ناوگان نیروی هوایی خود است. با در نظر گرفتن احتمال خروج کانادا و پرتغال از برنامه F-۳۵، جنگنده گریپن بار دیگر به‌عنوان گزینه‌ای قدرتمند مطرح شده است. همان‌گونه که پیش‌تر نیز توسط منابعی همچون اورآسیا تایمز گزارش شده بود، گریپن ترکیبی از فناوری پیشرفته، صرفه‌جویی اقتصادی و انعطاف‌پذیری عملیاتی را ارائه می‌دهد.

با وجود برخورداری از قابلیت‌های پیشرفته و فناوری‌های روز، گریپن E در بازار صادراتی با چالش‌های متعددی روبه‌رو بوده است. برزیل نخستین کشوری بود که در سال ۲۰۲۴ این جنگنده را سفارش داد، اما پس از آن به‌مدت ده سال، سفارش جدیدی از سوی دیگر کشورها ثبت نشد؛ چرا که کشورهایی نظیر فنلاند، سوئیس، کانادا و جمهوری چک ترجیح دادند به‌جای آن به سراغ جنگنده F-۳۵ بروند. در حالی که گریپن به‌عنوان گزینه‌ای مقرون‌به‌صرفه با فناوری نوین معرفی شده بود، مشتریان اروپایی بیشتر به‌دنبال ویژگی پنهان‌کاری (Stealth) و قابلیت همکاری مشترک در چارچوب ناتو بودند.

در نهایت، این جنگنده سوئدی در اوت ۲۰۲۴ و درست زمانی که توانست در رقابت با F-۱۶ بلاک ۷۰/۷۲ ساخت لاکهید مارتین، قرارداد تأمین جنگنده برای نیروی هوایی سلطنتی تایلند (RTAF) را به دست آورد، جان تازه‌ای گرفت. از آن زمان تاکنون، ساب تلاش دارد سفارش‌های جدیدی از کشورهایی چون هند، فیلیپین و کلمبیا جذب کند.

اوایل همین ماه، کلمبیا اعلام کرد که قصد دارد جنگنده گریپن ساخت ساب را به‌عنوان جایگزین جنگنده‌های کهنه اسرائیلی Kfir خریداری کند. رئیس‌جمهور کلمبیا، گوستاوو پترو، اعلام کرد که کشورش با دولت سوئد یک سند استعلام بها (Letter of Intent) امضا کرده است.

در حالی که هند هنوز برنامه انتخاب جنگنده چندمنظوره (MRFA) خود را آغاز نکرده، فیلیپین در آستانه سفارش ۲۰ فروند جنگنده F-۱۶ آمریکایی است. در ابتدا تصور می‌شد این تصمیم ضربه‌ای دیگر به گریپن E باشد، اما تحلیلگران اکنون پیش‌بینی می‌کنند که این کشور آسیای جنوب‌شرقی ممکن است در آینده نزدیک سفارشی جداگانه برای گریپن ثبت کند. هرچند تحقق این احتمال هنوز در هاله‌ای از ابهام قرار دارد، اما آن‌چه مسلم است، این است که جنگنده گریپن اکنون در موقعیتی بسیار بهتر از گذشته قرار گرفته است.