چرا تورم در ایران کنترل نشد
رئیس کل بانک مرکزی نیز دراین‌باره گفت: تحولات سیاسی پرشمار سال 1403 در محقق نشدن هدف تورم سال گذشته بی‌تاثیر نبودند.
تریبون اقتصاد- محمدرضا فرزین چندی پیش اهداف بانک مرکزی در سال 1404 را اعلام کرد اما در اظهارات او خبری از تعیین هدف کمی برای نرخ تورم و رشد نقدینگی نبود. حال سوال اینجاست که آیا رئیس کل بانک مرکزی به دلیل ناکامی این نهاد در تحقق اهداف تورمی سال‌های اخیر، از اعلام نرخ تورم هدف برای سال 1404 خودداری کرده است؟
به گزارش تجارت نیوز، موضوع تورم مساله‌ای است که دهه‌ها گریبان اقتصاد ایران را گرفته و تاثیرات مخرب آن بر کشور انکارناپذیر است. تورم موجب کاهش ارزش پول ملی، افت ارزش پس‌اندازها، بلاتکلیفی اقتصادی، نوسانات بازار ارز، تاثیرات نامطلوب بر سرمایه‌گذاری و بسیاری از موارد دیگر می‌شود. افزون بر آن، هرگاه به نرخ تورم در ایران اشاره می‌شود، باید نقش نقدینگی را نیز در شرایط امروز این نرخ بررسی کرد؛ چراکه بر اساس تئوری‌های اقتصادی، رشد نقدینگی مهم‌ترین موتور محرک تورم در اقتصاد به شمار می‌رود.
طبق قانون، بانک مرکزی متولی اصلی مهار تورم و حفظ ارزش پول در کشور است. از همین روی، محمدرضا فرزین، رئیس کل بانک مرکزی، در ابتدای سال‌های اخیر، هدف تورمی این نهاد را اعلام و سیاست‌های بانک مرکزی برای رسیدن به این هدف را تببین کرده است. با وجود این، فرزین در آغاز سال 1404، برخلاف دو سال اخیر، نرخ تورم هدف را اعلام نکرد. حال سوال اینجاست که آیا رئیس کل بانک مرکزی به دلیل ناکامی در تحقق اهداف تورمی سال‌های اخیر، از اعلام نرخ تورم هدف برای سال 1404 خودداری کرده است؟
تورم 1402 از نرخ هدف جا ماند
فرزین که در دی‌ماه 1401 سکان هدایت بانک مرکزی را بر عهده گرفت، در دیدار با رئیس صندوق بین‌المللی پول در خردادماه 1402 از هدف تورم 30 درصدی بانک مرکزی تا پایان سال خبر داد. همچنین فرزین نرخ رشد نقدینگی هدف در سال 1402 را نیز 25 درصد اعلام کرد.
آمارهای این دو شاخص در سال 1402 حاکی از آن است که روند نرخ تورم نقطه به نقطه در سال 1402 با ثبت رقم 55.5 درصد در فروردین آغاز شد و در اسفندماه با 32.3 درصد به پایان رسید. هرچند نرخ تورم در سال 1402 با کاهشی بیش از 20 درصد کار خود را به پایان رساند، اما بخش عمده این کاهش، به دلیل از بین رفتن اثر حذف ارز 4200 تومانی در سال 1401 بود و با این حال، هدف بانک مرکزی برای رساندن نرخ تورم در کانال مشخص‌شده، تحقق نیافت.
با وجود محقق نشدن هدف تورمی سال 1402 داده‌های بانک مرکزی نشان می‌دهند نرخ رشد نقدینگی در پایان سال 1402 به 24.3 درصد کاهش یافت که این عدد حاکی از رسیدن بانک مرکزی به هدف خود برای کاهش نرخ رشد نقدینگی به 25 درصد بود.
فاصله 7 درصدی تورم 1403 از نرخ هدف
پس از ناکامی هدف تورمی سال 1402، بانک مرکزی هدف تورمی سال 1403 را کاهش نرخ تورم نقطه به نقطه به کانال 20 درصدی اعلام کرد. همچنین هدف این بانک برای نرخ رشد نقدینگی نیز 23 درصد، با دامنه نوسان مثبت و منفی دو درصد اعلام شد. با وجود این، داده‌های نرخ تورم و نرخ رشد نقدینگی در پایان سال حاکی از آن است که بانک مرکزی نه‌تنها برای دومین سال متوالی از هدف تورمی خود جا ماند، بلکه این بار هدف نقدینگی نیز محقق نشد.
نرخ تورم نقطه به نقطه در فروردین‌ماه 1403 با 30.9 درصد آغاز شد. با وجود هدف بانک مرکزی برای رساندن نرخ این تورم در کانال 20 درصد، بر اساس گزارش مرکز آمار ایران، نرخ تورم نقطه به نقطه کشور طی سال 1403 همواره بیشتر از 30 درصد بود. در اسفند سال گذشته نیز این نرخ به 37.1 درصد رسید تا بانک مرکزی را در رسیدن به هدف خود ناکام بگذارد.
ناگفته نماند تحولات سیاسی پرشمار سال 1403، از جمله سقوط هلیکوپتر رئیس دولت چهاردهم و افزایش تنش‌ها در خاورمیانه، در محقق نشدن هدف تورم سال گذشته بی‌تاثیر نبودند. همان‌طور که رئیس کل بانک مرکزی نیز دراین‌باره گفت: «اقتصاد ایران در سال 1403 سال متفاوتی را پشت سر گذاشت و اتفاقاتی که رخ داد، غیرقابل پیش‌بینی بود.»
هدف رشد نقدینگی سال 1403 محقق شد؟
علاوه بر این، آخرین آمار منتشرشده درباره نرخ رشد نقدینگی در کشور از سوی بانک مرکزی، مربوط به بهمن‌ماه 1403 است. داده‌های این بخش حاکی از آن است که نرخ رشد نقدینگی در بهمن‌ماه 1403 نسبت به اسفند سال قبل، 26.2 درصد است.
گرچه بانک مرکزی همچنان از نرخ رشد نقدینگی در اسفند سال گذشته پرده‌برداری نکرده، اما با توجه به سابقه جهش‌های نقدینگی در اسفندماه هر سال و همچنین پرداخت‌های آخر سال دولت، تحقق هدف رشد نقدینگی در سال 1403 بسیار بعید به نظر می‌رسد.
ناکامی‌های بانک مرکزی ادامه خواهد یافت؟
رئیس کل بانک مرکزی تا اینجای سال جاری، همچنان نرخ نقدینگی و تورم هدف را اعلام نکرده است. با بررسی آمار موجود و عملکرد بانک مرکزی در دو سال اخیر، این پرسش‌ها مطرح می‌شوند که آیا اعلام نکردن عدد مشخصی برای نرخ تورم و نرخ رشد نقدینگی در سال 1404 از سوی بانک مرکزی، به دلیل تجربه این نهاد در نرسیدن به اهداف اعلام‌شده خود در سال‌های قبل است؟ آیا بانک مرکزی در ادامه سال 1404 هدف‌گذاری دقیقی برای این دو شاخص اقتصادی مهم اعلام می‌کند؟ آیا شرایط در سال جدید به گونه‌ای خواهد بود که بانک مرکزی را در رسیدن به اهدافش همراهی کند یا مشکلات بیشتری برای این بانک پیش خواهد آمد؟
